„Uksiążkowić świat”, czyli kilka słów o liberaturze

Celem artykułu jest przybliżenie kwestii dotyczących nowego zjawiska w literaturze, choć swymi korzeniami sięgającego czasów bardzo odległych, mianowicie liberatury. Przedstawiam nie tylko podstawowe tezy związane z liberaturą, np. postrzeganie utworu jako integralnej całości, w której następuje stopienie słowa i przestrzeni, ale także swoistą ewolucję form literackich, prowadzącą do narodzin nowego nurtu. Sednem tego procesu jest położenie nacisku na współistnienie formy i treści, obecne już w poezji wizualnej wywodzącej się ze starożytności i średniowiecza, a przybierające na sile w twórczości autorów związanych z XX-wiecznymi ruchami awangardowymi. „Totalne” myślenie o literaturze zyskało najciekawszy wyraz w twórczości autorów liberatów: Zenona Fajfera, Katarzyny Bazarnik i Radosława Nowakowskiego (zarówno praktyków, jak i teoretyków liberatury), których sylwetki oraz dzieła przedstawiam pokrótce w niniejszym artykule.

The article attempts to introduce the reader to some issues concerning a new phenomenon in literature – liberature – though the phenomenon is deeply rooted in the past. My intention is to show and discuss not only the basic tenets of liberature, such as the perception of the work as an integral entity in which the word and the space merge into indivisible wholeness, but also to present a particular evolution of various literary forms that eventually effected in an inception of a new literary current. The core element of this process is to emphasize and highlight the coexistence of the form and the content, i.e., something that was already present in visual poetry stemming from the ancient and medieval times and became increasingly powerful in the output of authors associated with the twentieth-century avantgarde movements. The “total” perception of literature has been most interestingly expressed in the output of authors-liberates: Zenon Fajfer, Katarzyna Bazarnik and Radosław Nowakowski (both authors and theoreticians of liberature), whose profiles are outlined in the present article.