Ocena wymowy i sprawności narządów artykulacyjnych u pacjentów z wadą szkieletową twarzy klasy III przed zabiegiem i po zabiegu ortognatycznym

Występowanie wad wymowy, czyli wadliwych realizacji fonemów języka polskiego u osób z wadą szkieletową twarzoczaszki jest przedmiotem nielicznych badań logopedii polskiej, ortodoncji czy chirurgii szczękowej. Celem pracy była ocena wymowy i sprawności narządów artykulacyjnych, realizacji fonemów spółgłoskowych języka polskiego oraz cech fonetycznych występujących w realizacjach głoskowych fonemów u pacjentów z wadą szkieletową twarzy klasy III przed zabiegiem i po zabiegu ortognatycznym. Materiał stanowiło 15 pacjentów leczonych w Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej i Plastycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z powodu wad szkieletowych klasy III. Wszystkim chorym wykonywano osteotomie dwuszczękowe: szczęki typu Le Fort I, żuchwy sposobem Obwegesera – Dal Ponta. W postępowaniu badawczym wykorzystano: dane z badania lekarskiego – wywiad oraz zawarte w kwestionariuszach dane z wywiadu i badania logopedycznego. Zastosowano następujące narzędzia badawcze: karta wywiadu (zał.1), kwestionariusze logopedyczne: Badanie sprawności motorycznej narządów mowy, w opracowaniu Z. M. Kurkowskiego i T. Woźniaka (UMCS Lublin) oraz Kartę mowy i wymowy dziecka, opracowaną przez A. Balejko. Każdy pacjent przystąpił do badania dwukrotnie: bezpośrednio przed operacją oraz trzy miesiące po zabiegu ortognatycznym. Realizacje głosek oceniano zarówno wzrokowo, jak i słuchowo. W ocenie subiektywnej 73,3% badanych uznało, że mowa po zabiegu się poprawiła, a 33,3% badanych, że poprawiła się również ruchomość narządów artykulacyjnych. Wady wymowy stwierdzono przed zabiegiem u 100% badanych, natomiast po operacji u 46,7%. Stwierdzono również poprawę sprawności narządów artykulacyjnych, jak też szybkości wykonywanych przez nie ruchów po operacji. U wszystkich badanych pacjentów przed operacją występowały zaburzenia artykulacji oraz nieprawidłowy przetrwały niemowlęcy typ połykania. Po zabiegu ortognatycznym znacząco poprawiła się zarówno wymowa, jak też sprawność narządów artykulacyjnych, co potwierdzili sami pacjenci. W celu uzyskania optymalnej rehabilitacji nieprawidłowej mowy u pacjentów z wadą szkieletową klasy III konieczna jest interdyscyplinarna współpraca logopedy z ortodontą i chirurgiem szczękowym.

The appearance of articulation disorders, i.e. non-normative realizations of Polish phonemes in patients with dentofacial deformity is a rare subject of Polish logopedics, orthodontics or dental surgery. The aim of the study was the assessment of articulation and motoric activity of articulatory organs, realization of Polish consonant phonemes and phonetic features present in realization of phonemes in patients with class III dentofacial deformity before and after orthognathic surgery. Fifteen patients treated in the Department of Maxillofacial and Plastic Surgery in Medical University of Białystok because of class III dentofacial deformities were included into the study. All patients had performed bimaxillary osteotomies: Le Fort I osteotomy of maxilla and sagittal-split osteotomy of mandible (Obwegeser–Dal Pont method). In research procedure the data from medical anamnesis and data covered in questionnaires from logopedic anamnesis and examination were taken into consideration. The following research tools were used: anamnesis (appendix 1), logopedic questionnaires: The examination of motoric activity of articulatory organs by Z.M. Kurkowski and T. Woźniak (UMCS, Lublin) and The cart of child speech and pronunciation by A. Balejko. Every patient took part in the examination twice: before and three months after the orthognathic procedure. The realization of phonemes were evaluated visually as well as auditory. Results of conducted researches show that subjectively in 73.3% of patients the improvement of articulation after surgery was noticed and 33.3% of patients show better motoric activity of articulatory organs. The articulation disorders were indicated in all patients before operation, whereas after surgery they were observed in 46.7% of patients. The improvement of motoric activity of articulatory organs and rate of their movements after surgery was observed. To sum up, in all patients articulation disorders and incorrect, infantile type of swallowing before surgery were claimed. After orthognathic surgery the improvement of articulation as well as of motoric activity of articulatory organs was clearly visible, as confirmed also by patients. In order to achieve the optimal rehabilitation of incorrect articulation in patients with class III dentofacial deformity, it is necessary the interdisciplinary cooperation between speech therapist, orthodontist and dental surgeon.