Rozgrzeszeni z bałwochwalstwa? Strategie „oswajania” religijnej inności w podboju Nowego Świata

In this article I present some basic modes of “domestication” of the religious otherness – “idolatrous” polytheism, in this case – in the conquest of the New World. Selected examples: Cortés, Bernal Díaz del Castillo, José de Acosta and Bartolomé de Las Casas, were used in order to determine the key patterns of capturing the indigenous religions, starting from appropriating the other, then establishing of radical difference and finally its denial – not through assimilation but through discovering the inner foreigness. I use the notion of “extraordinariness” (Le Goff) as the main analytical category. My theoretical perspective is Wolfgang Welsch’s proposal to reject the ‘old’ way of thinking in the terms of own – foreign and replace it with the opposition of close – distant.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie sposobów oswajania religijnej inności – w tym wypadku „bałwochwalczego” politeizmu – w podboju Ameryki. Wybrane przykłady (Cortés, Bernal Díaz del Castillo, José de Acosta i Bartolomé de Las Casas) służą wypracowaniu podstawowych modeli odnoszenia się do rdzennych kultów religijnych, począwszy od zawłaszczenia, przez sposoby budowania różnicy radykalnej, aż po jej zanegowanie, jednak nie przez asymilację, lecz odkrycie obcości w sobie. Narzędziem interpretacyjnym jest dla mnie kategoria „niezwykłości” (Le Goff), perspektywą teoretyczną zaś propozycja Wolfganga Welscha, by kategorię własne – obce zastąpić rozróżnieniem bliskie – dalekie.