The ‘Museums of the Frontline’ in Stepanakert, or on the Armenian Remembrance of the Armed Conflict with Azerbaijan

Celem tekstu jest próba aplikacji kategorii „wartości przestrzennych”, w rozumieniu Floriana Znanieckiego i Aleksandra Wallisa, na grunt badań poświęconych praktykom komemoracyjnym na przykładzie Muzeum Poległych Żołnierzy i Muzeum Zaginionych Wojowników, zlokalizowanych w Stepanakercie – stolicy Republiki Górskiego Karabachu. Pytanie podstawowe sprowadza się do tego, jakie są wartości przestrzenne obu muzeów? Zgodnie z przyjętą hipotezą, obie instytucje stanowią syntezę praktyk muzealnych i funeralnych. Poza funkcją komemoracją, polegającą na upamiętnieniu ormiańskich ofiar konfliktu zbrojnego o Górski Karabach, służą one konstruowaniu i utrwalaniu wrogości wobec Azerbejdżanów. Ma ona charakter fundacyjny dla idei Arcach i stanowi główną implikację polityczną wartości przestrzennych reprezentowanych przez te placówki, uzasadniając nazywanie ich „muzeami frontowymi”. Do opracowania materiałów pozyskanych w wyniku badań terenowych użyto metod jakościowych, w tym głównie analizy dyskursu, która pozwoliła potraktować muzea i ich otoczenie jako archiwa, które nie są neutralne, gdyż wiążą się z władzą gromadzenia oraz władzą samych instytucji. Pomocniczo zaś użyto autoetnografii i performansu.

Nagorno-Karabakh is currently considered the most militarized area in the South Caucasus region. The key political decision-makers of Armenia come from Stepanakert. The issue of the future of this territory is an important element of any electoral campaign in Armenia. Any plans to make concessions to the Azerbaijani side are opposed by Armenian nationalist and veteran circles. The memory of the armed conflict with Azerbaijan remains vivid and is reflected in numerous commemorative initiatives in the NKR, as exemplified by the Memorial Museum of the Perished Soldiers and the Memorial Museum – The Union of Relatives of Missing Warriors of the NKR in Stepanakert. These institutions are a synthesis of museum and funeral practices. To quote Aleksander Wallis, replacing ‘monuments’ with ‘museums,’ it may be concluded that they “were created to historicize current events” which “evoke the greatest emotions, tensions and conflicts” and stem from “profound moral needs.” However, unlike monuments whose “artistic shape and symbolic meaning [...] permit different interpre- tations in formal and artistic categories as well as in the categories of meaning, ideology and politics” (Wallis, 1968), the two museums do not give such freedom. Besides commemoration, they also serve the purpose of constructing and consolidating hostility towards Azerbaijan – the raison d’être of the conflict over Nagorno-Karabakh. The conflict is the foundation of the idea of Artsakh and the main political implication of the spatial values represented by the MMPS and MMMW. The unique character of these museums, however, is not related to the politicization of re-membrance, which is a common feature of such establishments, but rather to the short temporal distance between the armed conflict and the emergence of the exhibitions. Consequently, the memory of the museums’ creators has not been ‘borrowed’ and the message of the museums reflects the current attitude to Azerbaijan.