Pastry and ritual meals were closely connected with the annual agrarian cycle and folk beliefs. For Christmas, a kutia was prepared, for the New Year – a raw sausage was baked and wheat pancakes were fried, stork legs (bocianie łapy) were prepared for the Annunciation, paska was baked for Easter, a korovai was served on Juria, and warenniki were cooked on Warwaru. In the Podlachian folk culture, pastry and ritual dishes were treated like holiness. Some were reserved for selected holidays and were prepared only once a year, whereas others, e. g. a raw sausage, wheat pancakes, scrambled eggs were included in the village menu, both holiday and everyday. They also played an important role in celebrating family celebrations such as weddings, funerals and births. Starting from the 1960s, the process of decline of traditional culture began, which resulted in the disappearance of the tradition of preparing pastry and ritual dishes in Podlachia. Today, we can only see them in open-air museums or at folklore events. Only the custom of making and eating kutia during the Christmas Eve Supper, as well as wakes and pominkowe dinners survived. Information about the others has been preserved in ethnographic literature and partly in the memories of the oldest generation.
Pieczywo i potrawy obrzędowe łączyły się ściśle z rocznym cyklem agrarnym i wierzeniami ludowymi. Na Boże Narodzenie przyrządzano kutię, na Nowy Rok pieczono krwistą kiszkę i smażono pszenne placki, na Zwiastowanie przygotowywano bocianie łapy, na Wielkanoc wypiekano paskę, na Juria korowaj, a na Warwaru gotowano warenniki. W podlaskiej kulturze ludowej pieczywo i potrawy obrzędowe traktowano jak świętość. Niektóre rezerwowano na wybrane święta i przygotowywano tylko raz do roku, inne typu krwista kiszka, pszenne placki, jajecznica były w wiejskim menu, zarówno świątecznym, jak i codziennym. Odgrywały one także ważną rolę w celebrowaniu uroczystości rodzinnych; wesel, pogrzebów, narodzin. O lat 60. ubiegłego wieku rozpoczął się proces upadku kultury tradycyjnej, czego następstwem był także zanik na Podlasiu tradycji przygotowywania pieczywa i potraw obrzędowych. Dziś możemy zobaczyć je tylko w skansenach bądź na imprezach folklorystycznych. Przetrwał zwyczaj przyrządzania i spożywania kutii w czasie wigilijnej wieczerzy oraz styp i obiadów pominkowych. Informacja o pozostałych zachowała się w literaturze etnograficznej i częściowo we wspomnieniach najstarszego pokolenia.
Абрадавае печыва і, увогуле ежа, знаходзіцца ў непасрэднай залежнасці ад гадавога аграрнага цыкла і народных вераванняў. На Божае Нараджэнне гатавалася куцця, на Новы Год пеклася крывянка і смажыліся пшанічныя аладкі, на Дабравешчанне выпякалі бусліныя лапкі, на Вялікдзень гатавалі пасху (“паску”), на Юрыя пяклі каравай, а на Варвару гатавалі варэнікі. У падляшскай народнай культуры печыва і абрадавая ежа разглядаюцца як нешта святое. Некаторыя суадносіліся выключна з канкрэтнымі святамі, іншыя, як крывяная кішка, аладкі, яешня, знаходзіліся ў штодзённым меню вяскоўцаў. Ежа мела важнае значэнне і ў святкаванні сямейных абрадаў: вясселляў, пахаванняў, народзінаў. Аднак, з 60-ых гадоў ХХ ст. Пачаўся працэс заняпаду традыцыйнай народнай культуры. Наступствам яго з’яўляецца і знікненне на Падляшшы традыцыі гатавання абрадавых страў, якія сёння можна пасмакаваць толькі ў этнаграфічных музеях і на фальклорных фэстах. Захаваўся адзіны звычай – гатавання і спажывання куцці падчас каляднай вячэры, хаўтураў і памінальных абедаў. Інфармацыю пра іншыя стравы знойдзем у этнаграфічнай літаратуры і, часткова, ва ўспамінах найстарэйшага пакалення.
