Wpływ budowy geologicznej na warunki przebiegu ekstremalnych wezbrań na przykładzie powodzi 2010 w dolinie Wisły środkowej i dolnej

W maju i czerwcu 2010 dwie ekstremalnie wysokie fale wezbraniowe, wywołane intensywnymi opadami deszczu w Karpatach, doprowadziły do pięciu awarii wałów przeciwpowodziowych w dolinie Wisły Środkowej i Dolnej. W artykule opisano przebieg i charakterystykę powodzi 2010 na podstawie danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowego Instytutu Badawczego (IMGW-PIB): sumy opadów, stany wody z trzech wodowskazów wyposażonych w system telemetrii i natężenie przepływu. Przeprowadzono badania terenowe wszystkich miejsc awarii wałów. Obejmowały one kartowanie z wykorzystaniem technologii GPS oraz rozpoznanie ukształtowania cokołu erozyjnego rzeki na pod-stawie sondowań geologicznych strefy korytowej. Wyniki badań terenowych zostały porównane z wynikami kartowania geologicznego koryta Wisły Środkowej przeprowadzonego przed 2007 przez innego autora. Powyższe dane - geologiczne, geomorfologiczne i hydrologiczne - zestawiono i poddano analizie we wspólnej bazie danych GIS. Stwierdzono związek przestrzenny każdej z 5-ciu awarii wałów przeciwpowodziowych z kulminacjami cokołu erozyjnego rzeki. W artykule przed-stawiono także najważniejsze przyczyny analizowanych awarii hydrotechnicznych oraz zaprezentowano model sufozyjnego uszkodzenia wału przeciwpowodziowego w warunkach wysokiego spadku hydraulicznego. Przeanalizowano również wpływ elewacji cokołu erozyjnego na kierunki filtracji w dolinie rzecznej z uwzględnieniem budowy geologicznej i rzeźby równiny zalewowej.

In May and June 2010 two extreme floodwaves inuduced by heavy rainfall in Carpathians Mts. have resulted in four levée breachs in mid-Vistula reach and one levée breach in lower reach of the Vistula valley. The basic outline of the flood was presented on the basis of data collected by Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute (IMWM-NRI): total precipitation, stage hydrograms from three water gauges with telemetric system and discharge. The field research was conducted on: all levée breaches were mapped by GPS. Morphology of sub-alluvial basement in the low-Vistula reach was mapped by drilling in the river channel (in the islands, sandy bars and river banks). The data obtained from our field research were compared to results of geological mapping of the river channel carried out in mid-Vistula reach before 2007 by other author. Using GIS-data base we juxtaposed all these data what has revealed adjacent location of all levée breachs to protrusions of sub-alluvial basement. The model of levée breachs process caused by piping in the low-Vistula reach was presented. The influence of the sub-alluvial basements on the underseepage process was discussed with emphasis on geological setting and geomorphology of the floodplain.