Echa uprzedzeń: historyczne zbieżności w brytyjskiej postawie wobec żydowskich i muzułmańskich uchodźców

Istotną część brytyjskiej mitologii narodowej stanowi idea, według której Wielka Brytania miała być miejscem schronienia dla uciekających przed wojną i prześladowaniami: od francuskich Hugenotów w XVII wieku, przez Polaków w czasie II wojny światowej, po Hindusów z Ugandy w latach 70. Ta idea brytyjskiej gościnności wydaje się jednak sprzeczna z obecnie rozpowszechnioną niechęcią do przyjmowania uchodźców. Dysonans ten możemy tłumaczyć tym, że pamięć zbiorowa nierzadko zaprzecza faktom: w historii każda fala uchodźców spotykała się z niezadowoleniem i wrogością, gdy docierała do brytyjskich brzegów. Taką tendencję dobrze ilustrują zbieżności pomiędzy brytyjskimi reakcjami wobec dwóch grup uchodźców, które przybyły do Wielkiej Brytanii w odstępie stu lat. Pierwsza grupa to Żydzi, którzy docierali na Wyspy Brytyjskie w latach 1880–1940, uciekając przed pogromami w Rosji i prześladowaniami nazistowskimi. Drugą grupą są Muzułmanie, przybywający na Wyspy w ciągu ostatnich dwóch dekad. Pojawienie się obu grup stawało się źródłem tych samych obaw: przed obcością kultury i religii, która miałaby stanowić zagrożenie dla brytyjskich zwyczajów; przed rozprzestrzenianiem się radykalnych, agresywnych ideologii; oraz przed tym, że nowi przybysze będą konkurencją ekonomiczną dla mieszkańców. Niniejsza praca poświęcona będzie podobieństwom i różnicom w brytyjskim dyskursie na temat żydowskich i muzułmańskich uchodźców, a także spróbuje zestawić te zbieżności i kontrasty z mitem gościnności uznawanej przez wielu Brytyjczyków za ich narodową cechę.

A prominent part of Britain’s national mythology is the idea that the country has, throughout its modern history, provided refuge to those fl eeing war and persecution around the globe. Yet this perception of hospitality as an historical British trait sits dissonantly alongside a widespread reluctance to accept today’s refugees. Th is is because, as so oft en, collective memory contradicts historical fact: each wave of refugees has actually faced strong opposition to their arrival, and hostility once they reach Britain. Th is pattern is well illustrated by the parallels between British reactions to two groups of refugees that arrived a century apart from one another: Jews, who migrated in large numbers in the period 1880–1940, fl eeing fi rst Russian pogroms and later Nazi persecution; and Muslims, who have come in the last two decades. Both have aroused many of the same concerns: that their alien culture and religion represents a threat to Britain’s way of life; that they are responsible for spreading radical, violent ideologies which threaten British security; and that they would be an economic burden on the state and compete with the native population for resources. This paper will explore the similarities – and differences – between British discourses regarding Jewish and Muslim refugees, and use these to reflect upon Britain’s self-perceived national trait of hospitality.