Instytucjonalne uwarunkowania przestępczości w Polsce

The article articulates the need for empirical studies of crime using economic research methods. The author aims to encourage Polish economists to look at crime as a potential research topic, in line with a global trend. The article focuses on the key aspects of the economic theory of crime. Under this theory, the institutional determinants of crime, including the law enforcement system, play not only an essentially passive, accommodative function but also an active, preventive function. The latter function is directly linked with the so-called deterrence theory, which highlights issues related to the functioning of the law enforcement system because each component of this system generates a different aspect of the overall deterrence effect. The article discusses the reasons why crime should be the subject of economic research. These include the economic theory of crime and the deterrence theory as well as the social costs of crime and the functioning of the law enforcement system. The author also takes a position on the possibility of conducting empirical research using crime data. Referring to the existing data, he analyzes selected aspects of the functioning of the Polish law enforcement system, with a special emphasis on the prison system. The findings of the article could be useful for all those interested in the practical aspects of measuring and modeling crime by using economic analysis, the author says.

Głównym celem artykułu jest artykulacja potrzeby empirycznego badania zjawiska przestępczości przy użyciu metodyki badań ekonomicznych. U źródeł tak zdefiniowanego celu leży konstatacja faktu, że polscy ekonomiści wydają się nie postrzegać fenomenu przestępczości poprzez pryzmat swojej dyscypliny naukowej, co stoi w wyraźnym kontraście do światowych trendów badawczych. Cel główny artykułu implikuje jednocześnie jego zawartość merytoryczną, która skoncentrowana jest na kluczowych aspektach operacjonalizacji ekonomicznej teorii przestępczości, stanowiącej podstawowy mechanizm transmisji aparatu pojęciowego ekonomii do problematyki przestępczości. W świetle tej teorii instytucjonalne uwarunkowania przestępczości – na które składają się poszczególne ogniwa systemu egzekucji prawa – pełnią nie tylko funkcję akomodacyjną – ze swej istoty bierną – ale również aktywną, prewencyjną. Druga z wymienionych funkcji łączy się bezpośrednio z tzw. teorią/hipotezą odstraszania, która kwestie funkcjonowania systemu egzekucji prawa wysuwa na czoło swoich rozważań, gdyż każde ogniwo systemu generuje inną składową ogólnego efektu odstraszania. W artykule omówiono przyczyny, dla których przestępczość powinna być przedmiotem badań ekonomicznych. Są to: ekonomiczna teoria przestępczości i indukowana nią teoria odstraszania, społeczne koszty przestępczości oraz funkcjonowanie sytemu egzekucji prawa. Autor zajmuje również stanowisko w kwestii możliwości prowadzenia badań empirycznych przy użyciu danych dotyczących przestępczości rejestrowanej oraz – odwołując się do danych zastanych – analizuje wybrane aspekty funkcjonowania polskiego systemu egzekucji prawa, ze szczególnym uwzględnieniem więziennictwa. Treści zawarte w artykule mogą okazać się przydatne dla wszystkich tych, którzy zainteresowani są praktycznymi aspektami pomiaru i modelowania przestępczości przy użyciu analizy ekonomicznej. Nie istnieją bowiem obiektywne przyczyny, które tłumaczyłyby marginalizowanie problematyki przestępczości ze strony środowiska polskich ekonomistów.