Zarys historii ochrony i konserwacji zabytków sztuki ogrodowej w Polsce

Artykuł ma na celu przybliżenie długiej tradycji zainteresowania dziełami sztuki ogrodowej w Polsce. Początkowo przejawiało się ono w sporządzaniu planów, szkiców i opisów ogrodów, zazwyczaj przy okazji dokumentowania ważnych obiektów architektonicznych, którym towarzyszyły. Z czasem właściciele ogrodów, kierując się szacunkiem dla dokonań swoich poprzedników, zaczęli chronić i konserwować spuściznę wcześniejszych pokoleń. Sztandarowym przykładem poszanowania dla historycznej kompozycji ogrodowej w wieku XVIII było zachowanie, pomimo zmieniającej się mody w sztuce ogrodowej, wilanowskiego kwaterowego ogrodu tarasowego, wiązanego z kultem pierwszego właściciela – Jana III Sobieskiego. W wieku XIX pojawiało się coraz więcej publikacji poświęconych tematyce ogrodowej a wyrosłe na fali romantyzmu zainteresowanie przeszłością spowodowało nasilenie badań naukowych. Artykuł prezentuje ważne etapy w rozwoju metodyki badań i konserwacji zabytków sztuki ogrodowej, przedstawia zasłużonych na tym polu działaczy oraz historię powojennych państwowych instytucji powołanych dla ich ochrony.

The article aims at bringing a long tradition of interest in works of garden art in Poland closer to readers. At first, the interest was manifested in creating plans, sketches and descriptions of gardens, usually while documenting important residential architecture they accompanied. Over time, garden owners, guided by respect to accomplishments of their predecessors, began protecting and preserving the legacy of previous generations. A flagship example of respect for a historic garden composition in the 18th century was the preservation of a terraced garden in Wilanów linked to the cult surrounding its first owner – John III Sobieski, despite changing trends in the garden art. In the 19th century more and more publications dedicated to garden issues began to appear, while interest in the past – rooted in Romanticism – led to the intensification of scientific research. The article presents important stages in the development of methodology of research and preservation of historic gardens, presents distinguished activists in this field and a history of state institutions established for the purpose of protection thereof after the war.