АНАЛИЗ ПОДХОДОВ К ПОНИМАНИЮ СТРУКТУРЫ И ФУНКЦИЙ ЭТИЧЕСКОГО СОЗНАНИЯ ЛИЧНОСТИ

Статья презентует результаты анализа психологических подходов к пониманию структуры и функционирования этического сознания личности. Уточнены понятия морального и этического сознания. Моральное сознание является формой общественного сознания, оно основывается на социальном бытии и носит объективный характер. Этическое сознание означает постижение морали личностью и является формой индивидуального сознания. Определены структурные элементы нравственного сознания, охватывающие когнитивную, аффективную и поведенческую сферы личности. Выявлено, что нравственное сознание может функционировать на обыденном и теоретическом уровнях. Выделены функции этического сознания: аксиологическая, мировоззренческая, регулятивная, функция целеполагания. Установлено, что развитие этического сознания обусловлено личностью, подвергающей сомнению моральные нормы и представления, на основе рефлексии принимающей собственную моральную систему и оценивающей личные поступки по категориям добра и зла

Artykuł prezentuje wyniki analizy psychologicznych podejść do rozumienia struktury i funkcji świadomości etycznej osobowości. Sprecyzowano pojęcia świadomości moralnej i świadomości etycznej. Świadomość moralna stanowi formę świadomości społecznej, bazuje na bycie społecznym i ma charakter obiektywny. Świadomość etyczna wyraża proces internalizacji przez osobowość zasad moralności i stanowi formę świadomości indywidualnej. Określono składniki struktury świadomości moralnej, obejmujące poznawczą, emocjonalną i behawioralną sferę osobowości. Udowodniono, że świadomość moralna funkcjonuje na teoretycznym i codziennym poziomie. Wyodrębniono funkcje świadomości etycznej: aksjologiczną, światopoglądową, regulacyjną oraz teleologiczną. Pokazano, że rozwój świadomości etycznej uwarunkowany jest osobowością kwestionującą normy i wyobrażenia moralne, która na podstawie refleksji przyjmuje swój własny układ moralny i przeto wartościuje czyny osobowości według kryteriów dobra i zła.

The article presents the analysis of psychological approaches to understanding the structure and functioning of individual ethical consciousness. The concepts of moral and ethical consciousness have been specified. The moral consciousness is a form of social consciousness; it is based on a social being and is objective. Ethical consciousness means comprehension of morality by a personality and represents a form of individual consciousness. The structural elements of moral consciousness have been defined, covering the cognitive, affective and behavioral spheres. It has been revealed that moral consciousness can function at everyday and theoretical levels. The functions of ethical consciousness such as axiological, philosophical, regulatory and goal setting have been highlighted. It has been found that ethical consciousness development is determined by an individual, who is calling in question moral norms and ideas on the basis of a reflection which recognizes his own moral reflecting system and evaluates his own individual actions by categories of good and evil.