Miejsca upamiętnienia walk obronnych 1920 r. na terenie Włocławka

Obrona Włocławka przed najazdem bolszewickim w sierpniu 1920 r. na trwałe wpisała się w historię miasta i pamięć mieszkańców. Wydarzeniu poświęcono szereg form upamiętniających w postaci pomników i tablic rozmieszczonych w różnych częściach miasta. Pierwsze z nich powstały krótko po zakończeniu wojny. Były związane z miejscami walk i pochówku poległych obrońców. Najważniejszym obiektem jest Pomnik Poległych Obrońców Wisły 1920 r. Został wybudowany w 1922 r. przy mogile, w której pochowano około 60 polskich żołnierzy. Stał się symbolicznym miejscem przywołującym pamięć o obrońcach Włocławka i głównym miejscem uroczystości rocznicowych aż do wybuchu II wojny światowej. Zniszczony przez niemieckich okupantów został odbudowany dopiero w 1990 r. Miejscem pochówku poległych obrońców miasta w naturalny sposób stał się także cmentarz we Włocławku. W 1921 r. stanął tam okazały pomnik upamiętniający poległych żołnierzy 2 kompanii V Batalionu Kolejowego. Monument został zniszczony po 1945 r. W symboliczny sposób poległych towarzyszy broni upamiętnili także żołnierze 14 Pułku Piechoty w postaci pomnika, który stanął w 1929 r. na terenie koszar przy ul. Żytniej. Z okazji dziesiątej rocznicy obrony Włocławka i dwunastolecia niepodległości Polski na włocławskich bulwarach stanął pomnik poświęcony Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu i poległym obrońcom miasta, który również został zniszczony w czasie niemieckiej okupacji. W skromniejszej formie został odbudowany w 2005 r. Szereg tablic upamiętniających wydarzenia z sierpnia 1920 r. powstało we Włocławku w ciągu ostatnich kilkunastu lat. W 2011 r. w Komendzie Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej we Włocławku odsłonięto replikę tablicy z 1922 r. upamiętniającą strażaków walczących i poległych w czasie wojny polsko-bolszewickiej. W 2016 r. w budynku Zespołu Szkół Akademickich Kujawskiej Szkoły Wyższej we Włocławku odsłonięto tablicę pamiątkową z okazji nadania szkole imienia „Obrońców Wisły 1920 r.”. Uroczystym obchodom okrągłej, setnej rocznicy obrony miasta towarzyszyło odsłonięcie okolicznościowych tablic pamiątkowych umieszczonych na ścianie bazyliki katedralnej oraz budynku delegatury Urzędu Marszałkowskiego. Kolejna tablica pamiątkowa umieszczona została na obelisku przy kościele parafialnym św. Jana we Włocławku. Ostatnią formą upamiętniającą obrońców Włocławka stała się Aleja Zasłużonych dla Włocławka. W 2021 r. w chodnik na bulwarach wmurowano trzy tablice upamiętniające dowódcę obrony Włocławka płk. Wojciecha Gromczyńskiego oraz poległych por. Michała Lubicz-Sawickiego i Irenę Jankowską.

The defence of Włocławek against the Soviet invasion in August 1920 is permanently woven into the history of the town and the memories of its people. Those events are commemorated by a number of monuments and plaques located in various parts of the town. The first of those were raised soon after the end of the war. They were associated with the battle sites and the burial sites of the fallen defenders. The most important memorial is the Monument to the Fallen Defenders of the Vistula of 1920. It was erected in 1922 by the grave in which approximately 60 Polish soldiers had been buried. It became a symbol of remembrance of the defenders of Włocławek and the principal site where anniversary celebrations were held up to the outbreak of World War II. Destroyed by the German invaders, it was only rebuilt in 1990. The fallen defenders of the town were also naturally buried at the local cemetery. In 1921 a large monument was erected there in memory of the fallen soldiers of 2 Company, 5 Railway Battalion. The monument was destroyed after 1945. The soldiers of 14 Infantry Regiment also paid a symbolic tribute to their fallen comrades with a monument which was erected at the barracks in Żytnia Street in 1929. To celebrate the tenth anniversary of the defence of Włocławek and twelve years of Poland’s independence, a monument to Marshal Józef Piłsudski and the fallen defenders of the town was put up on the boulevard in Włocławek. This monument was also destroyed during the German occupation. It was reconstructed in a more modest form in 2005. A number of plaques commemorating the events of August 1920 have been founded in Włocławek in the past dozen or so years. In 2011 a replica of the 1922 plaque in memory of the firefighters who had fought and fallen during the Polish-Soviet War was unveiled at the State Fire Service Headquarters in Włocławek. In 2016 a memorial plaque was unveiled in the building housing the Academic School Complex run by the Cuiavian University in Włocławek as part of the School naming ceremony, where it was named after the Defenders of the Vistula 1920. The celebration of the 100th anniversary of the defence of the town included the unveiling of memorial plaques on the walls of the Cathedral and the building housing the Branch Office of the Voivodeship Marshal. Another memorial plaque was installed at the memorial by the St. John Parish Church in Włocławek. The defenders of Włocławek were most recently commemorated in the Włocławek Memorial Lane. In 2021 three plaques were installed in the pavement on the boulevard to honour the commander in charge of the defence of Włocławek, Colonel Wojciech Gromczyński and the fallen Lieutenant Michał Lubicz-Sawicki and Irena Jankowska.