niniejszym artykule, oprócz identyfikacji terenów objętych intensywną urbanizacją przestrzeni, starano się wskazać problemy, korzyści i zagrożenia związane z kształtowaniem ważnych dla OMW struktur przyrodniczych, a głównie sieci ekologicznej Obszaru Metropolitalnego Warszawy, generowane przez rozwój żywiołowej urbanizacji. Na terenie OMW główne zagrożenie dla przestrzeni przyrodniczej stanowi żywiołowa urbanizacja. Od 2005 roku szczególną intensywnością rozwoju terenów zurbanizowanych wyróżnia się północna część OMW, podczas gdy w latach 2000-2004 były to głównie tereny położone na południe od Warszawy. Nawet wysokie ceny atrakcyjnie położonych gruntów, a niejednokrotnie także ograniczenia wynikające z ochrony przyrody, nie hamują presji budownictwa. Ukierunkowanie rozwoju zabudowy z żywiołowego na uporządkowany, uwzględniający wymogi optymalnego planowania struktur przyrodniczych i krajobrazu, jest zatem jednym z najpilniejszych wyzwań stojących przed planowaniem przestrzennym i zarządzaniem przestrzenią. W tym aspekcie, zrównoważone planowanie przestrzenne OMW nie będzie możliwe bez wyznaczenia układów (struktur) przyrodniczych, które należy chronić przed dalszą zabudową jako subregionalną sieć ekologiczną, złożoną z biocentrów i korytarzy ekologicznych, łącznie z Zielonym Pierścieniem Warszawy. Ważna jest także ochrona terenów mających duże znaczenie dla jakości życia, zwłaszcza dla wentylacji zurbanizowanego rdzenia OMW i dla celów rekreacyjnych oraz z uwagi na walory widokowe. Takie podejście wyznacza Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030. Dla właściwego kształtowania struktury terenów przyrodniczych OMW wskazano kilka priorytetowych kierunków działań: • zintegrowane planowanie układów przyrodniczych Mazowsza, OMW i Warszawy, • zachowanie spójności przestrzeni przyrodniczej OMW poprzez właściwe kształtowanie i ochronę sieci ekologicznej Warszawy, OMW i Mazowsza, • wyznaczenie spójnego układu korytarzy ekologicznych, wyłączonych spod dalszej zabudowy, zapewniających powiązania pomiędzy biocentrami, w tym zwłaszcza obszarami Natura 2000, • utworzenie Zielonego Pierścienia Warszawy, jako obszaru przestrzeni chronionej przed zabudową, a jednocześnie struktury określającej granice rozwoju silnie zurbanizowanego rdzenia OMW (miasta zwartego) i dopuszczalne granice rozwoju nowej zabudowy wewnątrz strefy kształtowania zielonego pierścienia, • urealnienie ochrony przyrody na terenach chronionych, podwyższenie statusu ochrony najcenniejszych obszarów chronionego krajobrazu oraz weryfikacja istniejących rezerwatów przyrody i obszarów chronionego krajobrazu, na których walory przyrodnicze lub przedmiot ochrony zostały zdegradowane, w celu ustalenia nowych funkcji mieszczących się w kategoriach zielonej infrastruktury, • urealnienie ochrony systemu wentylacji miasta i obszarów regeneracji powietrza, • zwiększenie ogólnodostępnych, uporządkowanych i właściwie zagospodarowanych terenów rekreacyjnych, • zintegrowana ochrona wartości krajobrazu przyrodniczego i kulturowo-przyrodniczego. Istniejący stan zagospodarowania przestrzennego OMW stwarza możliwość wyznaczenia sieci ekologicznej OMW, w tym także Zielonego Pierścienia Warszawy, otaczającego zurbanizowany rdzeń obszaru metropolitalnego, oraz wytworzenia optymalnej, zbliżonej do pierścieniowo-klinowej struktury terenów zieleni, z pasmami wnikającymi do wnętrza Warszawy. Niemniej jednak analiza studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, położonych w projektowanej strefie kształtowania zielonego pierścienia wskazuje, że planowany olbrzymi przyrost terenów zurbanizowanych będzie ograniczał możliwości optymalnego zaplanowania struktury przestrzennej Zielonego Pierścienia Warszawy.
This article in addition to identifying areas of intense space urbanization, tends to indicate problems, advantages and risks connected to the green structures planning important for WMA and mainly for ecological network of WMA, triggered by urban sprawl. Within the WMA the major threat posed to the nature is constituted by the urban sprawl. Since 2005, the northern part of WMA has been characterized by the intensified urban sprawl, while in 2000-2004 such phenomenon characterized mainly the areas located south of Warsaw. Despite the high prices of attractive land, and sometimes the restrictions resulting from nature protection does not curb the building pressure. Redirection of the urban sprawl into the ordered pattern, which will comply with the requirements for optimal shape of green structures and landscape, is therefore one of the most urgent challenges to be met by the spatial planning and management of space. In this respect, sustainable spatial planning of WMA will be impossible without determining green systems (structures) that require protection against further building development as a sub-regional ecological network consisting of biocenters and ecological corridors, including the Warsaw Green Belt. It is also important to protect sites that are of significant importance for the quality of life, especially for the ventilation of the urbanized core of WMA and for recreational purposes as well as for the scenery. This approach is set forth in the National Spatial Development Concept till 2030. In order to properly develop the green structures within WMA several priority directions of action were identified: • integrated planning of green systems of Mazovia, Warsaw and WMA, • maintenance of the WMA green space cohesion through the proper development and protection of the ecological network of Warsaw, Mazovia and WMA, • establishment of a coherent system of ecological corridors excluded from further building development, which will ensure links between biocentres, including especially the areas of Natura 2000 • creation of Warsaw Green Belt, as an area protected from building development, and as a structure defining the development boundaries of the highly urbanized WMA core (compact city) and the permissible limits of the new buildings development within the green belt zone, • amendment to the nature conservation within the protected areas, increase in the protection status of the most valuable protected areas and verification of existing nature reserves and protected landscape areas, where natural beauty or the object of protection has been degraded to determine new functions that are in accordance with categories of green infrastructure, • amendment to the protection of the city ventilation system as well as of the air regeneration areas, • increase in public, structured and well-developed recreational areas, • integrated conservation of the natural landscape and the cultural-natural heritage. Recent status of the WMA spatial planning makes it possible to determine the ecological network of WMA, including the Warsaw Green Belt surrounding the urbanized core of the metropolitan area, and to create optimal structures of green areas similar to the ring-wedge structures, with green bands reaching into Warsaw. Nonetheless, the analysis of the studies of conditions and directions of spatial planning concerning the communes located in the proposed area of green belt, indicates that the proposed enormous increase in the urban area will limit the possibilities for optimal planning of the Warsaw Green Belt spatial structure.
