Kondycja rodziny w czasach socjalizmu realnego – zasoby a możliwości rozwojowe

W artykule starano się ukazać społeczny kontekst życia rodziny i jej możliwości rozwojowych w poszczególnych dekadach socrealizmu w Polsce w świetle teorii zasobów Stevana E. Hobfolla. Założono wstępnie, że: 1) w poszczególnych okresach rodzina podlegała zamianom i miała różne oblicza, a także też pewne cechy wspólne; 2) cechy psychospołeczne rodziny, jej zachowania, preferencje i wybory są zrozumiale jedynie w kontekście cech i właściwości całego systemu; 3) należy odróżnić rodzinę jako projekt ideologiczno-propagandowy od rodziny – wytworu codziennej rzeczywistości. W oparciu o te założenia oraz teorię zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla próbowano odkryć i zinterpretować psychospołeczne zachowania rodziny w sytuacjach stresu i traumy, której źródłem był kontekst społeczny, w tym między innymi skutki wojny, działania polityczno-propagandowe oraz czynniki gospodarcze. Celem analizy było ukazanie możliwości rozwojowych rodziny w postaci posiadanych przez nią zasobów zewnętrznych, które wywierały wpływ na jej zasoby wewnętrzne. Szczególnie istotne wydawało się pokazanie różnych strategii przystosowawczych rodziny do panujących warunków życia, które wyznaczały jej możliwości rozwojowe. Podjęto również próbę wskazania najważniejszych zależności między zasobami występującymi w rodzinie. Analizę dokonano na bazie materiałów źródłowych, w tym dokumentów osobistych (wspomnień, listów), badań OBOP-u oraz opracowań socjologiczno-historycznych.

The article attempts to illustrate the social context of family life and its developmental potential in the decades of socialist realism in Poland in the light of Stevan E. Hobfoll’s resource theory. It was initially established that: 1) the family was subject to change and it had different faces at different times but also had some common characteristics; 2) psychosocial characteristics of the family, its behavior, preferences and choices are understandable only in the context of the characteristics and properties of the whole system; 3) family should be distinguished as an ideological propaganda project from the family – the product of everyday reality. Based on these assumptions and the theory of conservation of resources by Stevan E. Hobfoll it was attempted to discover and interpret the psychosocial behavior of the family in situations of stress and trauma, the source of which was the social context including effects of war, politic, propaganda and economic factors. The purpose of the analysis was to show the developmental potential of the family in the form of its external resources which had an impact on its internal resources. It was particularly important to show the various adaptation strategies of the family to the prevailing living conditions, as they set the stage for development. An attempt was also made to identify the most important relationships among resources occurring in the family. The analysis was made on the basis of source materials, including personal documents (memories, letters), OBOP research and sociological and historical studies.