Ponowoczesność jako nowa szansa dla Oświecenia, czyli o konieczności przezwyciężenia nowoczesności

The aim of this paper is to demonstrate that the end of modernity does not necessary com- prise a cultural regress but can also be seen as new stage of the process of Enlightenment in Western history. After the presentation of popular and commonly recognized definitions of modernity and postmodernity, the author will attempt to demonstrate the main limitations of modernity on the basis of philosophies of Max Stirner and Frederic Nietzsche. The author’s main objection to modernity is its tendency to reproduce the centralistic structure of pre- modern traditional communities in which one metaphysical term designated the universally obligatory norms. By way of crashing this structure, postmodernity opens new possibilities to an individual for creating new, particular values, thus enabling the individual to discover new forms of self-realization. To make human life in such a decentralized society possible, the indi- vidual would have to attain a new mental level. Civil education, therefore, has to go beyond the borders of modernity and be open to new ways of learning and solving social conflict.

Celem artykułu jest wykazanie, iż koniec nowoczesności niekoniecznie stanowi w dziejach Zachodu regres, lecz może być rozumiany jako postęp — jako nowy etap epoki Oświecenia. Po przedstawieniu popularnych definicji nowoczesności i ponowoczesności autor, odwołując się do filozofii Maksa Stirnera i Fryderyka Nietzschego, przedstawia główną ułomność nowoczesności. Chodzi o skłonność nowoczesności do zachowania centralistycznej struktury, typowej dla przednowoczesnych wspólnot tradycyjnych. W ramach tej struktury jedno pojęcie metafizyczne wyznacza uniwersalnie obowiązujące normy. Rozbijając ją, ponowoczesność umożliwia jednostce tworzenie nowych, partykularnych wartości i, dzięki temu, udostępnia nowe formy indywidualnej samorealizacji. Aby jednak żyć w takim zdecentralizowanym społeczeństwie, jednostka musi osiągnąć pewien poziom umysłowy. W związku z tym potrzebna jest edukacja obywatelska, która wyjdzie poza stare granice nowoczesności i otworzy perspektywę na ponowoczesne schematy rozwiązywania konfliktów społecznych.