Jeszcze o apelatywizacji imienia „Janusz”

The appellativisation of a given name, especially when related to its stigmatisation, is not frequent in Polish. All the more amazing is the rapid career of the name Janusz as an appellative. The phenomenon was first apparent in such phrases as janusze plaży or janusze polskiej gospodarki, used on the Internet and in the print media in the early 2010s, with a clear peak of the popularity of this type of phraseology observed in 2015. The names of Janusz’s wife Grażyna or of his son Seba (Sebastian) have not yet been appellativised, but they also create an image of “typical Poles”, overusing beach windscreens, wearing socks with sandals, stealing pencils from Ikea or trying to impress their neighbours at all costs. Based on an analysis of corpus-type data, this article attempts to explain why this name has become a symbol of the shameful traits of Poles, what associations it evokes, and to what degree it has been subject to appellativisation.

Apelatywizacja imienia, zwłaszcza wiążąca się z jego stygmatyzacją, nie zdarza się w języku polskim często. Tym bardziej zadziwia błyskawiczna kariera imienia Janusz jako apelatywu. Po raz pierwszy o januszach plaży czy januszach polskiej gospodarki można było przeczytać w internecie i prasie tradycyjnej bodaj na początku drugiej dekady tego wieku, przy czym wyraźny szczyt popularności tego typu frazeologizmów przypadł na rok 2015. Żona Janusza Grażyna czy syn Seba nie doczekali się jeszcze apelatywizacji swych imion, ale też kreują wizerunek typowych Polaków, odgradzających swój grajdołek plażowy parawanem, noszących skarpetki do sandałów, kradnących ołówki z Ikei czy za wszelką cenę starających się zaimponować sąsiadom. W artykule – w oparciu o analizę danych o charakterze korpusowym – podjęta zostanie próba wyjaśnienia, dlaczego akurat to imię stało się symbolem wstydliwych cech Polaków, jakie budzi skojarzenia i w jakim stopniu uległo apelatywizacji.