Spuścizny dziewięciowiekowej antropopresji w zlewni Skawy

The fluvial anthropospheres cover the river and its floodplains. They arise due to modifying or replacing natural processes with human-dominated ones. Fluvial anthropospheres are the legacy of past human activity. The article determines the beginning of the formation of fluvial anthropospheres in the Skawa catchment and the conditions of its functioning. The effects of anthropopressure were researched using a comparative analysis of maps from the 19th – 21st centuries. The impact on the natural environment was assessed on the basis of written sources and literature. Indirect causes of interference with the environment have changed over time, ranging from milling and rafting to water retention for municipal purposes. On the other hand, the immediate causes resulted from socio-economic and political changes. Technological progress and demographic development were responsible for the development of the milling industry. Periods of stagnation or regression have been caused by natural disasters and wars. Navigation development plans were part of the Habsburg imperial policy. The pro-industrial policy of the 1980s dictated the construction of the retention reservoir. Therefore, the directions of development of the fluvial anthropospheres can be treated as a result of national and international politics.

Antroposfery rzeczne pokrywają rzekę i jej równiny zalewowe. Powstają w wyniku modyfikacji lub zastąpienia procesów naturalnych procesami zdominowanymi przez człowieka. Antroposfery rzeczne są dziedzictwem dawnej działalności człowieka. W artykule określono początek powstawania antroposfer rzecznych w zlewni Skawy oraz warunki jej funkcjonowania. Skutki antropopresji zbadano za pomocą analizy porównawczej map z XIX – XXI w. Ocenę oddziaływania na środowisko naturalne przeprowadzono na podstawie źródeł pisanych i literatury. Pośrednie przyczyny ingerencji w środowisko zmieniały się z biegiem czasu, począwszy od młynarstwa i spławiania drewna, po retencję wody na cele komunalne. Z drugiej strony, bezpośrednie przyczyny wynikały ze zmian społeczno-gospodarczych i politycznych. Postęp technologiczny i rozwój demograficzny przyczyniły się do rozwoju przemysłu młynarskiego. Okresy stagnacji lub regresu spowodowane były klęskami żywiołowymi i wojnami. Plany rozwoju żeglugi były częścią polityki imperialnej Habsburgów. Proindustrialna polityka lat 80. XX w. podyktowała budowę zbiornika retencyjnego. Dlatego też kierunki rozwoju antroposfer rzecznych można traktować jako wynik polityki krajowej i międzynarodowej.