Służą, czuwają, krytykują, czyli o dworkach Świętej Elżbiety Turyńskiej

W artykule autorka podejmuje zagadnienia związane z codziennym funkcjonowaniem służących Świętej Elżbiety Turyńskiej (1207–1231). Źródłem, na którym opierają się zawarte w pracy wnioski, jest Libellus de dictis quatuor ancillarum s. Elisabeth confectus, czyli zeznanie towarzyszek władczyni, spisane na potrzeby jej procesu kanonizacyjnego. Mimo że Libellus nie jest wolny od hagiograficznych schematów, to jednak pod ich warstwą dostrzec można interesujące informacje na temat codziennego funkcjonowania landgrafiny. Analiza żywota wskazuje, że wybory świętej władczyni miały ogromny wpływ na jej służące. Przepełniony surowymi zwyczajami, zasadami i wyrzeczeniami sposób życia Elżbiety wymagał od nich dostosowania się do wyborów swojej pobożnej pani oraz, jak wskazuje przekaz źródłowy, współuczestniczenia w obranym przez nią dążeniu do idealnego chrześcijańskiego życia. Towarzyszyły swojej pani m.in. w czasie opieki nad trędowatymi, a także naśladowały ją w ascetycznej praktyce manipulacji jedzeniem. Przekaz źródłowy z jednej strony informuje, że służące czyniły to z własnej woli, z drugiej relacjonuje ich niechęć wobec wypełnianych dzieł miłosierdzia. Opierając się na założeniu, że emocje i doświadczenia zeznających przenikają przez warstwę ustalonego wzorca dzieł hagiograficznych, można zyskać wyobrażenie, że życie w otoczeniu świętej wcale nie należało do najłatwiejszych.

In the article, the author discusses the daily functioning of Saint Elizabeth of Turin’s servants. The article’s conclusions are based on Libellus de dictis quatuor ancillarum Sr. Elisabeth confectus – a testimony of the queen’s companions, which was written for the needs of her canonization process. Although hagiographic patterns which are present in Libellus, one can find interesting information about the daily functioning of a landgrafine. The analysis of her lifetime shows that the choices of that holy ruler had a huge impact on her household. It had to adapt to Elizabeth’s way of life, which was filled with strict customs, rules and sacrifices. What is more, it was obliged to participate in her strife towards an ideal Christian life. For example, it accompanied its landgrafine during the caring for lepers and imitated her in the ascetic practice of fasting. On the one hand, the source informs that the servants were doing it of their own will, on the other, it depicts their reluctance towards the acts of mercy. Based on the assumption that the emotions and experiences of the testifying persons percolate through the established pattern of hagiographic works.