Participatio actuosa fidelium we Mszy św. od Piusa X do Konstytucji Sacrosanctum Concilium

Już w XIX wieku ruch liturgiczny, najpierw na Zachodzie (Francja, Belgia, Niemcy) a następnie w innych krajach miał wielki wpływ na bardziej świadome i czynne uczestnictwo wiernych w liturgii Mszy św. Dużą rolę w tym procesie włączania wiernych w liturgię Mszy św. pełniły mszaliki zawierające tłumaczenie tekstów Ordo Missae. Następnie papieże Pius X, Pius XI a zwłaszcza Pius XII w wydawanych dokumentach kierowanych do całego Kościoła podawali teologicznie uzasadnienie czynnego uczestnictwa w liturgii Mszy (kapłaństwo chrzcielne). Powinno to być najpierw uczestnictwo wewnętrzne (ofiarowanie siebie przez ręce kapłana) a następnie uczestnictwo zewnętrzne, głównie przez śpiew gregoriański, gesty i postawy ciała. Różne stopnie participatio actuosa, w różnych formach celebracji Mszy określiła Kongregacja Obrzędów w instrukcji De musica sacra et liturgia. Dopiero jednak soborowa Konstytucja Sacrosanctum Concilium stwierdziła, że sama natura liturgii wymaga actuosa participatio w niej wiernych i Kościół bardzo pragnie takiego „pełnego, świadomego i czynnego udziału wiernych w obrzędach liturgicznych” (KL 14). Autor na podstawie analizy dokumentów Kościoła od Piusa X do Piusa XII przedstawił rozwój rozumienia czynnego udziału wiernych w liturgii Mszy św. oraz jego różne formy (stopnie).