Podatek akcyzowy od napojów alkoholowych w Polsce w świetle opinii społecznej i wskaźników polityki alkoholowej – obraz dla polityki społeczno-gospodarczej

Celem artykułu jest wprowadzenie do zagadnienia wykorzystania podatku akcyzowego od napojów alkoholowych jako narzędzia polityki alkoholowej, a nie tylko budżetowej. Występujące w Polsce problemy, takie jak nadmierna konsumpcja alkoholu, spożywanie go przez osoby niepełnoletnie, każą podjąć prace nad wszystkimi dostępnymi narzędziami polityki alkoholowej, w tym podatkiem akcyzowym od napojów alkoholowych, gdyż jest to sprawa istotna z perspektywy dobra publicznego, dobra społecznego. W artykule przedstawiono podstawowe wskaźniki dotyczące kwestii alkoholowej w Polsce, zgromadzone przy użyciu metody desk research, oraz dotyczące świadomości społecznej w tym zakresie, zgromadzone na podstawie własnych badań ilościowych i analizy statystycznej. Następnie zaprezentowano wyniki analizy instytucjonalno-prawnej i historycznej w zakresie procesu kształtowania się standardu podstawy naliczania podatku akcyzowego od napojów alkoholowych w Polsce. Dalej omówiono konstrukcję podatku akcyzowego od napojów alkoholowych oraz przedstawiono wyniki analizy ekonomicznej, w której poddano weryfikacji hipotezę, że obecny standard podstawy naliczania podatku akcyzowego od napojów alkoholowych skutkuje zróżnicowanym opodatkowaniem etanolu (alkoholu etylowego) w zależności od wyrobu alkoholowego, w którym się on znajduje (piwo, wino, wyroby spirytusowe). Artykuł zamyka prezentacja wyników badania ilościowego oraz analizy statystycznej w zakresie opinii Polaków na temat podatku akcyzowego od napojów alkoholowych. Przedstawiono opinię społeczną Polaków w sprawie tego podatku na podstawie badania reprezentatywnego przeprowadzonego w 2022 r. przez autorów artykułu w Instytucie Finansów przy Ministerstwie Finansów. Kluczową kwestią było zbadanie poziomu akceptacji społecznej dla podnoszenia podatku akcyzowego od napojów alkoholowych w Polsce lub dla zmiany obowiązującego standardu podstawy jego naliczania.

The article aims to introduce the topic of excise duties on alcoholic drinks as a tool of alcohol policy, not only budgetary. The situation regarding the alcohol issue in Poland (including excessive consumption, alcohol consumption by underage and other problems) makes it necessary to work on all alcohol policy tools from the perspective of public good and social good, including the issue of excise duties on alcoholic beverages. The article presents the fundamental indicators concerning the alcohol issue in Poland, collected based on the desk research method and social awareness in this area based on the author’s quantitative research and statistical analysis. Then, the results of the institutional, legal and historical study of the process of shaping the standard of the basis for calculating the excise duties on alcoholic beverages in Poland are presented. Next, the construction of the 12 Doradztwo Podatkowe – Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych Nr 6/2023 ROZPRAWY I DYSERTACJE excise duties on alcoholic beverages and the results of the economic analysis were shown, in which the hypothesis was verified that the current standard of the basis for calculating the excise duties on alcoholic beverages results in differentiated taxation of ethanol (ethyl alcohol) depending on the alcoholic product in which it is contained (beer, wine, spirits). The article ends with a presentation of the results of a quantitative study and statistical analysis of the opinions of Poles regarding the excise duties on alcoholic beverages. The study presents the social opinion of Poles on the excise duties on alcoholic beverages, which was subject to a representative survey in 2022 at the Institute of Finance. The critical issue was to examine the existence of a field of social acceptance for raising the excise duties on alcoholic beverages in Poland or changing the applicable standard of the basis for its calculation.