Zjawisko dominacji gatunkowej w fitocenozie owsa siewnego a jego plonowanie

The paper presents an analysis of oats phytocenosis (the crop and weeds) treated as a competitor group as concerns the species domination developing within it. The study covered oats cultivated on plots after potatoes (in crops rotation system with 25% share of oats) and twice after oats (75% share of oats in the rotation system) during the years 1990-2000. Simpson's species domination ratio and domination structure in the association identifying groups of: dominants, subdominants, influents and accessory species, were computed and studied. Relations between the studied phytocenosis features and weather conditions and oats yield were also determined. It was shown that quantitative relations in the assessed competitor associations were characterized by high variability between years and vegetation periods while no major differences were found between positions in the crop rotation systems. The density of spring phytocenosis during 11 years of studies increased resulting from increasing numbers of weeds appearing; during the late vegetation period they changed the density of associations slightly. In the spring, the groups competitive to the group of dominants consisted usually of the crop and Thlaspi arvense as well as Chenopodium album; with the passage of years their position strengthened. The enrichment of species in phytocenosis was represented mainly by an increase in numbers of accessory species. At the end of vegetation the importance of oats as a dominant increased significantly; during some seasons Chenopodium album co-dominated, however, with the passage of years the group of subdominants grew. Domination ratios for the studied competitor groups decreased with the passage of years, parallel to decrease of oats share in them. The studied features of phytocenosis showed a stronger correlation to the passage of years than the weather development. Invasiveness of weeds increased during consecutive seasons of cultivation while it showed less correlation with the density of oats. Oats yields showed a slight decreasing trend from year to year and was highly determined by the density of the entire weeds assemblage and in the spring by density and share of dominating species.

Treścią pracy jest analiza fitocenozy owsa (roślina uprawna i chwasty), potrak- towanej jako zespół konkurencyjny, pod kątem kształtującej się w niej dominacji gatunkowej. Badaniami objęto owies uprawiany w stanowiskach po ziemniaku (w płodozmianie z 25% udziałem owsa) i dwukrotnie po sobie (75% owsa w płodo- zmianie) w latach 1990-2000. Wyliczono i przestudiowano wskaźniki dominacji ga- tunkowej Simpsona oraz strukturę dominacji zespołu z wyróżnieniem grup: domi- nantów, subdominantów, influentów i gatunków akcesorycznych. Określono także związki badanych cech fitocenozy z warunkami pogodowymi oraz poziomem plono- wania owsa. Wykazano, że stosunki ilościowe ocenianych zespołów konkurencyj- nych cechowała duża zmiennośæ w latach i okresach wegetacji, nie odnotowano natomiast większych zróżnicowañ pomiędzy stanowiskami w zmianowaniach. Li- czebność fitocenoz wiosennych w ciągu 11 lat badañ wzrastała, co wiązało się z coraz liczniejszymi pojawami chwastów; pod koniec wegetacji w niewielkim stopniu zmie- niały one liczebnośæ zespołów konkurencyjnych. Wiosną, w zespołach konkurencyj- nych do grupy dominantów obok rośliny uprawnej, wchodziły zazwyczaj Thlaspi arvense i Chenopodium album; w miarę upływu lat ich pozycja umacniała się. Wzbo- gacenie gatunkowe zbiorowisk polegało głównie na zwiększeniu liczby gatunków akcesorycznych. Pod koniec wegetacji znacząco wzrosła ranga owsa jako dominanta; w niektórych sezonach współdominowała Chenopodium album, natomiast z upły- wem lat rozrastała się grupa subdominantów. Wskaźniki dominacji w badanych ze- społach konkurencyjnych zmniejszały się wraz z upływem lat, równolegle z obniża- niem się udziału w nich owsa. Badane cechy fitocenoz wykazywały silniejszy zwią- zek z upływem lat uprawy niż z przebiegiem pogody. Inwazyjność chwastów narasta- ła w kolejnych sezonach uprawy, wykazywała natomiast mniejszy związek z liczeb- nością owsa. Plonowanie owsa wykazywało pewnątendencję zniżkowąw latach; w dużej mierze było determinowane liczebnością całego zbiorowiska chwastów, a wio- sną liczebnością i udziałem gatunków dominujących.