Nie-kolekcje? Dawne zbiory reprodukcji i fotografii dokumentacyjnej w muzeach – wybrane przykłady

Elizabeth Edwards, brytyjska badaczka relacji między fotografią, historią i antropologią, posłużyła się terminem „nie-kolekcje” (non-collections) na określenie licznych fotografii o nieustalonym statusie, które możemy odnaleźć we współczesnych muzeach. Nie są to przedmioty kolekcjonerskie, jak np. fotografia artystyczna czy unikatowe egzemplarze pierwszych technik fotograficznych. Chodzi raczej o różnorodne obiekty – odbitki, slajdy, reprodukcje fotomechaniczne, pocztówki – przedmioty produkowane niegdyś masowo, kopie istniejące w wielu instytucjach na całym świecie, pozbawione wyjątkowości i unikalności. Przedstawiają one dzieła z muzealnej kolekcji, zabytki sztuki lokalnej albo wizerunki powszechnie znanych dzieł sztuki światowej. Istnieją w hierarchicznej relacji z innymi klasami muzealnych przedmiotów, ale często usuwane są na margines praktyki kuratorskiej i przechowywane jako „archiwa”, czyli poza systemem muzealnej kolekcji. Czasem znajdują się w muzealnych działach archiwalnych, niekiedy w bibliotekach, rzadziej odnajdziemy je w działach fotografii. W związku z prowadzonymi w ostatniej dekadzie badaniami nad archiwami fotograficznymi (prace wymienionej Elizabeth Edwards, ale także Constanzy Caraffy i współpracujących z nią zespołów), zbiory takie przeżywają swoisty renesans. Artykuł wpisuje się w te badania i dotyczy kolekcji reprodukcji, które powstały na przełomie XIX i XX w. w niemieckich wówczas muzeach w Toruniu, Poznaniu i Szczecinie, a następnie znalazły się i są przechowywane do dziś w polskich instytucjach.