Metabolity wtórne – znaczenie w środowisku przyrodniczym i gospodarce człowieka

Metabolity wtórne to bardzo różnorodna grupa związków chemicznych naturalnie produkowanych przez organizmy. Spełniają one funkcje sygnałów biochemicznych, które umożliwiają komunikację między organizmami. Te niskocząsteczkowe związki organiczne działają jako chemomediatory ekologiczne, pełniąc funkcje obronne, przywabiające, ułatwiające rozmnażania, a także regulacyjne. Metabolity wtórne produkowane są przez bakterie właściwe, promieniowce, grzyby, glony, a także zwierzęta. Poznanie budowy oraz właściwości biologicznych umożliwiło zastosowanie metabolitów wtórnych w produkcji ważnych leków, takich jak: antybiotyki, leki przeciwnowotworowe, przeciwbólowe, immunosupresyjne, obniżające poziom cholesterolu lub regulujące poziom cukru we krwi. Metabolity wtórne mogą być zastosowane także jako naturalne i mniej szkodliwe środki ochrony roślin zwalczające fitopatogeny. Wśród metabolitów wtórnych są również silnie działające związki toksyczne, jak np. mykotoksyny produkowane przez grzyby. W rozdziale dokonano przeglądu literatury na temat budowy, funkcji ekologicznych oraz znaczenia wybranych metabolitów wtórnych roślin oraz grzybów.

Secondary metabolites are a very diverse group of chemical compounds naturally produced by organisms. They perform functions of biochemical signals and enable communication between organisms. They are low-molecular organic compounds and act as ecological chemomediators. They perform defensive, attracting, facilitating reproduction, and regulatory functions. Secondary metabolites are produced by bacteria, actinomycetes, fungi, algae, as well as animals. Knowledge of the structure and biological properties has made it possible to use secondary metabolites in the production of important drugs such as antibiotics, anticancer drugs, painkillers, immunosuppressants, cholesterol-lowering or blood sugar-regulating drugs. Secondary metabolites can also be used as natural and less harmful plant protection products to combat phytopathogens. Among secondary metabolites are also potent toxic compounds such as: mycotoxins produced by fungi. This chapter reviews the literature on the structure, ecological functions and importance of selected secondary metabolites of plants and fungi.