Ekosystem współczesnej prosumpcji. Procesy. Postawy. Narzędzia

W średniowieczu ludzie w pierwszej kolejności produkowali na swoje potrzeby, a na sprzedaż kierowali jedynie nadwyżki, których nie byli w stanie skonsumować. W ten sposób zdobywali środki na zakup produktów i usług, których sami nie umieli wyprodukować. Praktykowana przez nich równoległa produkcja i konsumpcja danego dobra znana jest jako prosumpcja. Ten sam podmiot pełni w niej rolę producenta i konsumenta. Z biegiem czasu, konkretnie od pierwszej rewolucji przemysłowej, te dwie role coraz bardziej się od siebie oddalały, a konsumenci stawali się coraz bardziej pasywnymi odbiorcami dóbr i usług oraz mieli coraz mniej wspólnego z ich produkcją. Nabywali dobra i usługi na użytek własny, a firmy-producenci decydowali, projektowali, produkowali oraz dostarczali dobra i usługi na rynek w celu ich sprzedaży. Po drugiej wojnie światowej ekonomia została zdominowana przez masową konsumpcję, która stała się siłą napędową gospodarki oraz społeczeństwa (Matsuyama 2002). Od końca lat siedemdziesiątych na rynku pojawił się nowy model biznesowy „zrób to sam” (ang. DIY – „do-it-yourself”) i pasywna rola konsumentów zaczęła ulegać stopniowej zmianie. W tym modelu działały restauracje typu fast food czy sklepy meblowe sprzedające meble do samodzielnego skręcenia (ang. flat-packed furniture). Biznesy stosujące ten model prowadzenia działalności w pewnym stopniu angażowały konsumenta w proces kreowania dóbr i usług. Zauważył to i opisał A. Toffler, łącząc nazwy „konsument” i „producent” w jedno słowo „prosument”. To również on na początku lat osiemdziesiątych wprowadził do języka nauki pojęcie „prosumpcji” (Toffler 1980). W tym okresie P. Kotler zauważył, że rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. Information and Communication Technologies – ICT) pozwala na kreatywne zaangażowanie konsumentów w proces produkcji i umożliwia masową personalizację dóbr i usług (Kotler 2010). Jego wnioski były słuszne, bowiem dalszy rozwój technologii, w tym przede wszystkim pojawienie się rozwiązań Web 2.0, mediów społecznościowych, stworzyło środowisko do rozszerzania idei „zaangażowanego konsumenta” i pozwoliło na aktywne włączenie konsumenta w procesy projektowania oraz testowania dóbr i usług (Seran, Izvercian 2014). Współcześni prosumenci idą krok dalej i kreują wartość nie tylko dla siebie, ale również dla całej swojej społeczności i dzielą się nią globalnie. Mają oni znaczący wpływ na zachowania i wybory swojej społeczności i sieci, w ramach której funkcjonują, dzięki zastosowaniu rozwiązań ICT (Tapscott, Williams 2006). Wobec powyższych spostrzeżeń celem niniejszego rozdziału jest charakterystyka ekosystemu współczesnej prosumpcji. Autorzy zamierzają dokonać identyfikacji i analizy procesów, postaw i narzędzi, które na ten ekosystem się składają. Omówione są szczegółowo procesy współdzielenia i współtworzenia dóbr i usług, postawy konsumentów łączących w różnych wymiarach na rynku swoją rolę z rolą producentów oraz technologie tworzące środowisko, w którym aktywizacja konsumentów jest w ogóle możliwa.