Palace and church in Smolice in Greater Poland – a Neo-Baroque work of Wrocław architecture company "Gaze & Böttcher"

The article deals with the former palace of the von Zieten family and the Sacred Heart of Jesus Church in Smolice, both located in southern Greater Poland, which are the most interesting neo-baroque architectural complexes in the early $20^{th}$ century in Poland. Both are the work of Wrocław-based company "Gaze & Böttcher", which has not yet been noticed by researchers. The buildings were founded by Helena von Zietzen née Woller, who financed these using the legacy of her father Samson Woller, a Lower Silesian industrialist. The palace was built in 1908-1911 in two or three phases as an extension of the previously existing small residence of Woller. The palace was built in 1908-1911 in several phases as an extension of the previously existing small Woller residence. At the same time, in the years 1907-1909, a large neo-baroque church with an axial composition on a cross plan was erected. Artists and craftsmen from Wrocław and Berlin took part in the decoration of the temple. The palace in Smolice was mentioned in the publications of such researchers as T.S. Jaroszewski and J. Skuratowicz, however it was mainly considered the work of unrecognized artists. The archival research carried out by the authors made it possible to find the original designs of the palace by renowned architectural firm "Gaze & Böttcher" from Wrocław, which changed this situation. The authors of the article, based on archival and bibliographic research as well as examination of autopsy objects, determined the authorship of the palace and the stages of its expansion, and in the case of the church, the authorship of individual elements of the interior. The architectural forms of the complex in Smolice were analyzed in the context of the achievements of "Gaze & Böttcher" company, which allowed us both to find common style features with other works of the Wrocław architectural office, and the distinctiveness determining the value of the buildings erected in Smolice.

Tematem artykułu jest dawny pałac rodziny von Zietenów i kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Smolicach na terenie południowej Wielkopolski. Należą one do najciekawszych zespołów architektonicznych utrzymanych w stylistyce neobarokowej na ziemiach polskich początku XX w. Budowle te powstały jako fundacja Heleny von Tietzen z domu Woller, która sfinansowała je, wykorzystując spadek po ojcu – dolnośląskim przemysłowcu Samsonie Wollerze. Pałac powstał w latach w 1908-1911 w kilku fazach jako rozbudowa wcześniej istniejącej niewielkiej rezydencji Wollera. Jednocześnie w latach 1907-1909 wzniesiony został duży neobarokowy kościół o osiowej kompozycji na planie krzyża. W wystroju świątyni brali udział artyści wrocławscy i berlińscy. O ile autorstwo kościoła było znane (wrocławska spółka „Gaze & Böttcher”), o tyle pałac w Smolicach, mimo że odnotowywany w publikacjach takich badaczy, jak S.T. Jaroszewski i J. Skuratowicz, uchodził za dzieło nierozpoznanych twórców. Jednym z celów artykułu było określenie autorstwa pałacu, kolejnym – przedstawienie dziejów budowli. Przeprowadzone przez autorów artykułu badania archiwalne pozwoliły na odnalezienie oryginalnych projektów pałacu przygotowanych we wrocławskiej firmie architektonicznej „Gaze & Böttcher”. Tym samym, a także na podstawie kwerendy bibliograficznej oraz badań obiektów z autopsji autorzy artykułu ustalili twórców pałacu oraz fazy jego rozbudowy, a w przypadku kościoła autorstwo poszczególnych elementów wystroju. Dokonano analizy form architektonicznych zespołu w Smolicach w kontekście dorobku firmy „Gaze & Böttcher”, co pozwoliło na odnalezienie zarówno wspólnych cech stylowych z innymi dziełami wrocławskiego biura architektonicznego, jak i odrębności decydujących o wartości budowli powstałych w Smolicach.