Direct speech turns and narrative clues in literary prose: Gabriel García Márquez’s short story “Buen viaje, señor presidente” and its Polish translation

Prozie Gabriela Garcíi Márqueza poświęcono ogromną liczbę opracowań teoretycznoliterackich i krytycznych, jednak ich większość koncentrowała się wokół zaledwie kilku zagadnień, takich jak realizm magiczny, mit i historia, itp. Tylko niewielka część badaczy zajmowała się w swoich pracach wybranymi aspektami formalnymi twórczości kolumbijskiego pisarza. W niniejszym artykule prezentujemy propozycję badania, dla którego punkt wyjścia stanowi analiza składniowa komentarza narracyjnego towarzyszącego dialogom w opowiadaniu Buen viaje, señor presidente. Analiza ta pozwala na dogłębne odczytanie kluczem pragmatycznym wielowarstwowych sensów replik dialogowych oraz poczynienie ustaleń na temat fokalizacji. Przyjrzenie się relacjom między komentarzem narracyjnym i replikami dialogowymi w utworze umożliwia ustalenie i opisanie skomplikowanej sytuacji międzyosobowej. Zastosowanie tej samej procedury do badania tłumaczenia opowiadania na język polski pokazuje, w jaki sposób składniowe i leksykalne zmiany dokonane w komentarzu narracyjnym towarzyszącym dialogom wpływają na odczytanie replik dialogowych, a nawet na zmianę sytuacji międzyosobowej. W ten sposób staramy się zwrócić uwagę na istotność formalnych aspektów komentarza narracyjnego w analizach dialogów literackich oraz na możliwości zastosowania narzędzi stworzonych na gruncie językoznawstwa do badania utworów literackich, nawet autorów uznawanych dotąd za kanonicznych i gruntownie przeanalizowanych.