Średniowieczne miasto lokacyjne na Śląsku. Kamienice, wieże mieszkalne i konstrukcje ulic

W pracy podjęto próbę krótkiego podsumowania badań nad średniowiecznym miastem śląskim ze szczególnym uwzględnieniem eksploracji prowadzonych po 1989 r. Skoncentrowano się na przejawach znanej głównie z wykopalisk, wczesnej działalności inwestycyjnej gmin miejskich. Poruszono m.in. kwestie najstarszej architektury mieszczańskiej: domów szkieletowych, domów o konstrukcjach mieszanych, piwnic wolnostojących pod budynkami szachulcowymi, pierwszych kamienic mieszczańskich, domów późnośredniowiecznych, wież mieszkalnych, konstrukcji ulic wczesno- i późnośredniowiecznych oraz techniki i technologii budowy. Zaprezentowano fenomen najstarszych domów Wrocławia, wznoszonych w zaawansowanych, zachodnioeuropejskich konstrukcjach drewnianych już w 1. tercji XIII w., a także tamtejszych kamienic mieszczańskich, sięgających swymi początkami 2. ćwierci XIII w. W rozważaniach pojawiły się również XIII-wieczne, ceglane piwnice samonośne, funkcjonujące pod domami szkieletowymi oraz zaawansowane konstrukcje ulic stanowiących rodzaj wygodnych pomostów. Omówiono też przykłady XIII- i XIV-wiecznych domów murowanych z Brzegu, Świdnicy, Głogowa czy łużyckich Żar. W pracy uwzględniono wyniki nowych, często niepublikowanych dotąd badań archeologiczno-architektonicznych, prowadzonych również przez podmioty prywatne.

This paper attempts to briefly summarize the research on a medieval Silesian city with particular emphasis on exploration of activities after 1989. It focuses on the manifestations of the early investment activities of municipalities, well known from excavations, and raises the issue of the oldest bourgeois buildings: skeletal houses, mixed-construction houses, free-standing basements under half-timbered buildings, early burgher houses, late-medieval houses, residential towers, complexes of early and late-medieval streets as well as construction techniques and technologies. It presents the phenomenon of the early houses of Wrocław, raised in advanced West European wooden constructions in the 1st terce of the 13th century, as well as the burgher tenement houses that date back to the 2nd quarter of the 13th century. 13th-century brick self-supporting cellars, functioning under skeletal houses, and advanced street structures constituting a kind of convenient bridges, appeared in the considerations. Examples of 13th- and 14th-century brick houses from Brzeg, Świdnica, Głogów and lusatian Żary have been discussed. The work includes the results of new, often unpublished archaeological and architectural researches, also those led by private entities.