Endo- i egzogeniczne przyczyny marginalizacji Stronnictwa Demokratycznego w latach 90. XX wieku

Przedmiotem badań jest Stronnictwo Demokratyczne, które powstało jeszcze w okresie II Rzeczypospolitej Polskiej. Po II wojnie światowej było jednym z elementów polskiego systemu partyjnego. Celem opracowania jest prezentacja wewnętrznych i zewnętrznych czynników, które miały wpływ na marginalizację polityczną SD w latach 90. XX wieku. Zebrano w jedną całość i uzupełniono rozproszone w różnych opracowaniach autora uwagi dotyczące tytułowej problematyki oraz dokonano ponownej interpretacji. Kryzys przywództwa w partii, brak konsekwencji w podejmowanych działaniach, likwidacja zasobów prasowych, konflikty w relacjach kierownictwa SD z instancjami terenowymi, odpływ członków, rozpad komitetów i kół, słaba znajomość zasad demokracji, niezdolność do przygotowania atrakcyjnej oferty programowej, częste zmiany partyjnych liderów – to najważniejsze przyczyny wewnętrzne, które przesądziły o marginalizacji politycznej SD. Istotne były tu też względy zewnętrzne. Przede wszystkim funkcjonowanie w warunkach systemu partii hegemonicznej nie sprzyjało rozwojowi organizacyjnemu, kadrowemu i programowemu, co musiało powodować różne deformacje. Po 1989 roku, w warunkach swobodnego kształtowania się systemu partyjnego, nowe ugrupowania oskarżały SD o współpracę z PZPR i legitymizowanie systemu politycznego PRL; pamiętali też o tym wyborcy. Wszystkie podejmowane w takich warunkach przez tę partię działania polityczne kończyły się porażką i potęgowały wewnętrzny kryzys.

The subject of research is the Democratic Party, which was established during the Second Polish Republic. After World War II, it was one of the elements of the Polish party system. The aim of the study is to present the internal and external factors that influenced the political marginalization of SD in the 1990s. Remarks on the subject of the title, which were scattered in various publications by the author, were collected and re-interpreted. The crisis of the leadership in the party, lack of consistency in the actions taken, liquidation of press resources, conflicts in the relations between the SD leadership and field instances, the outflow of members, disintegration of committees and circles, poor knowledge of democratic principles, inability to prepare an attractive program offer, frequent changes of party leaders – this is the most important internal causes that determined the political marginalization of the SD. External considerations were also important here. First of all, functioning in the conditions of the hegemonic party system was not conducive to organizational, personnel and program development, which had to cause various deformations. After 1989, in the conditions of the free formation of the party system, the new groups accused the SD of cooperation with the Polish United Workers’ Party and legitimizing the political system of the People’s Republic of Poland; voters also remembered it. All political activities undertaken by this party under such conditions ended in failure and exacerbated the internal crisis.