Problemy użycia języka religijnego we współczesnych mediach

W dyskusjach na temat dyskursu religijnego w mediach podkreślane jest napięcie czy rozbieżność między komunikatywnym świeckim i zlaicyzowanym językiem współczesnych mediów, a bardziej hermetycznym i tradycyjnym językiem opisującym sytuacje związane z przeżyciem religijnym, czyli z sacrum. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, jaki powinien być język religijny mediów. Problem badawczy brzmi: czy ma być on dostosowany do współczesnego języka polskiego, uwzględniający potoczność, czy jednak bardziej archaiczny, teologiczny, odwołujący się do kodów biblijnych i kulturowych? Podejmując temat sposobów przekazywania w mediach treści religijnych, należy wziąć pod uwagę dwa elementy: 1) język religijny był i jest językiem przekazu (głoszenia), akcentującym żywy kontakt z odbiorcą i dbającym o komunikatywność; w pewnym stopniu dostosowywał się w przeszłości do odbiorcy; współczesne media, które same gwałtownie się rozwijają, ten proces adaptacji przyśpieszają, jednak proces ten należy do natury języka religijnego; 2) twórcy czy pierwsi nauczyciele wielkich religii (pomijając małe religie ezoteryczne) posługiwali się językiem mówionym, zbliżonym do potocznego, zrozumiałym, dostosowanym do słuchaczy (ich nauka czy objawienie zostały spisane później); oni też są wzorem inkulturacji, jaką wciąż przechodzi język religijny, nie rezygnując przy tym ze swej specyfiki i sakralności. Należy nadmienić, że pytania badawcze stawiane w niniejszym artykule dotyczą jedynie języka religijnego przekazów medialnych, nie zaś języka oficjalnej komunikacji religijnej. W tym artykule zastosowano metodę badawczą polegającą na krytycznej analizie piśmiennictwa źródłowego, połączonej z przedstawieniem autorskiej kategoryzacji cech języka religijnego.

In discussions about religious discourse in the media, the tension or discrepancy between the communicative secular and secularized language of contemporary media and the more hermetic and traditional language describing situations related to religious experience, i.e. the sacred is emphasized. This article is an attempt to answer the question of what the religious language of the media should be. The research problem is: is it to be adapted to the contemporary Polish language, taking into account the commonplace, or more archaic, theological, referring to biblical and cultural codes? When discussing the ways of transmitting religious content in the media, two elements should be taken into account: 1) religious language has always been and is the language of communication (proclamation), focused on lively contact with the recipient and caring for communication; to some extent always adapted to the recipient; contemporary media, which are rapidly developing themselves, speed up this adaptation process, but this process is part of the nature of the language; 2) the creators or the first teachers of great religions (excluding small esoteric religions) used spoken language, close to colloquial language, understandable, adapted to the audience (their teaching or revelation was written later); they, too, are a model of inculturation that religious language continues to undergo, without giving up their specificity and sacredness. It should be mentioned that the research questions posed in this article concern only the religious language of media messages, not the language of official religious communication. This article uses the research method based on a critical analysis of the scientific discourse on religious language in the media studies literature from 1998-2020, combined with the presentation of own proposals in this area.