Vade-mecum drogami cnoty. O poetyckiej aretologii Cypriana Norwida

Artykuł dotyczy obrazowania i koncepcji cnoty w cyklu poetyckim Vade-mecum. Przedmiot analizy stanowią utwory, w których mamy do czynienia z bezpośrednimi nawiązaniami do tej problematyki (Larwa, Fatum, Ironia, Zawody, Centaury, Królestwo, Cnót-oblicze, Bohater, Ideał i reformy, Fortepian Szopena), jednak widzianymi w kontekście całego dzieła pisarza i sytuowanymi na tle starożytnej, greckiej i rzymskiej, oraz chrześcijańskiej refleksji aretologicznej. Poetycka aretologia Norwida pozostaje w ścisłym związku z wymienionymi tradycjami, podlega również inspiracjom literackim (zwłaszcza Homer, Prudencjusz, Dante), a także artystycznym (ikonografia cnoty). Jak dowodzą przeprowadzone analizy, wątek aretologiczny, obejmujący przede wszystkim refleksję nad takimi cnotami, jak męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość i kalokagathia, jest ważnym czynnikiem spójności Vade-mecum (na poziomie kreacji podmiotu dzieła, w epickiej płaszczyźnie cyklu, w obrębie problematyki antropologiczno- etycznej). Jest to zespół zagadnień pozwalających lepiej zrozumieć Norwidowską koncepcję poety-moralisty oraz Norwidowską diagnozę kryzysu człowieczeństwa w XIX wieku.

This article discusses the concept and imagery of virtue in Norwid’s cycle of poems Vademecum, focusing on lyrical pieces that refer directly to this subject (“Larwa” [The Larva], “Fatum” [Fate], “Ironia” [Irony] ,“Zawody” [Disappointments], “Centaury” [Centaurs], “Królestwo” [Kingdom], “Cnót-oblicze” [Face-of-Virtues], “Bohater” [Hero], “Ideał i reformy” [Ideal and Reforms],“Fortepian Szopena” [Chopin’s Piano]). They are nevertheless considered in the light of his entire body of work and on the backdrop of ancient – Greek and Roman – as well as Christian aretology. Norwid’s poetic study of virtue remains closely connected with these traditions, but is also inspired by literature (especially Homer, Prudentius and Dante) and art (the iconography of virtue). As analyses demonstrate, an aretology that involves reflection on virtues such as valour, moderation, justice and kalokagathia constitutes an important factor that binds together Vade-mecum at the levels of the development of the lyrical subject, the epic dimension of the cycle, as well as the anthropological and ethical issues it raises. These questions facilitate better understanding of Norwid’s concept of a poet-moralist and his diagnosis regarding the crisis of humanity in the nineteenth century.