Udział Bernardynów w powstaniu styczniowym i ich późniejsze losy

Według historyków udział Zakonu Braci Mniejszych (bernardynów) w powstaniu styczniowym był znaczący. W świetle źródeł historycznych zapisali oni piękną kartę w zrywie narodowym. Uznać to trzeba za zryw szlachetny, jak stwierdził bernardyński historyk Hieronim Eugeniusz Wyczawski, będący wyrazem umiłowania Ojczyzny i wolności. Z drugiej jednak strony nie sposób nie dostrzec, że w podejmowanych przez bernardynów akcjach było dużo nierozwagi, brak umiejętności organizowania pracy konspiracyjnej i niemało łatwowierności. W niniejszym opracowaniu przedstawiłem działalność bernardynów w Królestwie Kongresowym i na ziemiach bezpośrednio wcielonych do rosyjskiego imperium, gdzie był duży ucisk narodowościowy i gdzie wybuchło krwawe powstanie styczniowe 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 r. w byłym Wielkim Księstwie Litewskim. W omawianym okresie wystąpiły wielorakie ograniczenia życia zakonnego, również dla prowincji bernardyńskich. Władze zaborcze nie tylko deklarowały niechęć wobec tej formy życia, ale stopniowo ograniczały i likwidowały struktury zakonne, pojedyncze klasztory i całe prowincje. Kasatom klasztorów towarzyszyły grabieże ich mienia, zabór archiwów i bibliotek, wykorzystywanie pomieszczeń kościelnych i klasztornych na cele świeckie. Kasata rozbiła struktury bernardynów w Królestwie Polskim. W wielu zakonnikach zagubiła sens prowadzenia życia zakonnego, co przejawiało się w częstych prośbach o sekularyzację oraz w emigracji. Była to cena, jaką bernardyni płacili za zaangażowanie patriotyczne i związanie swego życia z losami społeczeństwa polskiego.

According to historians, the participation of the Order of Friars Minor (Bernardines) in the January Uprising was significant. In the light of historical sources Bernardine Fathers wrote a beautiful page in this national surge. As the historian of Bernardine Order Hieronim Eugeniusz Wyczawski claimed, it should be seen as a noble surge being the expression of love for the homeland and freedom. On the other hand it is impossible not to arrive at the conclusion that actions undertaken by Bernardine Fathers were frequently reckless and gullible or they lacked the ability to organize conspiratorial work. In the present elaboration I presented the activity of Bernardine Fathers in Congress Poland and on lands directly incarnated to Russian Empire which underwent big nationalistic oppression and where the bloody January Uprising broke out in 22nd January 1863 in the Kingdom of Poland and in 1st February 1863 in the former Grand Duchy of Lithuania. At the time multiple restrictions of monastic life occurred, also for Bernardine provinces. Not only did occupying authorities declare reluctance to such form of life, but they gradually limited and liquidated monastic structures, single monasteries and whole provinces. The dissolutions of the monasteries were accompanied with looting of their properties, taking away archives and libraries, exploiting of church and monastic premises for secular purposes. The dissolution broke Bernardine structures in the Kingdom of Poland. Many monks lost the sense of leading a monastic life what was manifested by frequent requests about secularization and emigration. It was the price that Bernardine Fathers paid for their patriotic engagement and binding their lives with the history of Polish society.