Götz Aly und Hans-Ulrich Wehler über Kapitalismus, Antisemitismus und Sozialpolitik

Götz Alys 2017 erschienenes Buch Europa gegen die Juden 1880–1945 schreibt den Ansatz seiner sechs Jahre zuvor publizierten Abhandlung Warum die Deutschen? Warum die Juden? Gleichheit, Neid und Rassenhass fort. Beide Bücher beleuchten den Einfluß von Mißgunst und Neid auf sozialpolitische Maßnahmen im Europa der Zwischenkriegszeit – sowohl auf solche, die ‚soziale‘ Gerechtigkeit verwirklichen sollen, als auch auf solche, die der Schaffung eines möglichst homogenen Nationalstaats dienen sollen. Da Aly auf diese Weise die negative Seite dessen deutlich macht, was üblicherweise als Social Engineering bezeichnet wird, findet sein Buch ein negatives Echo bei Kommentatoren, die staatliche Eingriffe in Wirtschaft und Gesellschaft gutheißen. Unter ihnen ist der Historiker Hans-Ulrich Wehler, ein langjähriger Aly-Kritiker. Der gegenwärtige Aufsatz enthält eine kritische Rekonstruktion des Alyschen Ansatzes und der Reaktionen seiner Kritiker. Außerdem werden die kapitalismuskritischen Anschauungen Hans-Ulrich Wehlers analysiert.

Götz Aly’s book Europa gegen die Juden 1880–1945 (Europe against the Jews 1880–1945) is a sequel to his earlier published treatise Warum die Deutschen? Warum die Juden? Gleichheit, Neid und Rassenhass (Why the Germans? Why the Jews? Equality, Envy, and Racial Hatred). Both volumes explore the impact of envy on policies of ‘social’ justice and national homogeneity in the interwar period, thereby pointing out the negative aspects of social engineering. As its predecessor, Europa gegen die Juden has been, therefore, criticized by commentators of a more interventionist outlook. One of Aly’s most prominent – and sternest – critics is the historian Hans-Ulrich Wehler. This essay presents a critical assessment of Aly’s argument, the replies of his critics, and Wehler’s views on the market economy, interventionism and ‘social’ justice.

Opublikowana w 2017 roku książka Götza Aly’ego Europa gegen die Juden 1880–1945 jest kontynuacją wydanej sześć lat wcześniej rozprawy Warum die Deutschen? Warum die Juden? Gleichheit, Neid und Rassenhass. Obydwie książki naświetlają wpływ zawiści i zazdrości na środki polityki społecznej w Europie lat międzywojennych. Chodzi zarówno o rozwiązania mające na celu realizację sprawiedliwości „społecznej”, jaki i posunięcia zmierzające do stworzenia możliwie jednolitego państwa narodowego. Ponieważ Aly wskazuje na wady działań określanych zazwyczaj jako Social Engineering, jego książka spotkała się z krytyką komentatorów, którzy popierają państwowy interwencjonizm w gospodarce i społeczeństwie. Należy do nich historyk Hans-Ulrich Wehler, krytykujący od lat Aly’ego. Niniejszy artykuł zawiera krytyczną rekonstrukcję koncepcji Aly’ego oraz reakcji jego krytyków. Analizuje również krytykę kapitalizmu, sformułowaną przez Hansa-Ulricha Wehlera.