In many ways, the Barycz Valley is a unique region. For one thing, it contains the highest
number of fish ponds in Poland. Secondly, it is free from heavy industry and large cities. Thus,
this region may be considered considerably clean, and the observed concentrations of trace
elements are typical for non-degraded environments. There is, however, a threat of excessive
accumulation of trace elements such as Zn, Pb and Cu in waters of the rivers in the Barycz
drainage basin, received from point sources, and especially supplied with wastewater. These
rivers play a very important role; namely, they are the source of water for filling up numerous
ponds (Marek 1989). On the other hand, any seepage of river waters into the groundwater may
cause excessive concentrations of trace elements in soils near the ponds.
The objective of the study was to analyse and assess sorption properties of sandy soils
used as hay meadows. As the study was conducted in a special bird protection area (SBP)
included in the European Ecological Network Nature 2000, special attention was paid to the
content of selected trace elements. The following analyses were performed on the collected soil
samples: particle size distribution, pH in 1 mol KCl dm-3, TOC, N total, content of exchangeable
base cations (Ca+2, Mg+2, K+, Na+) and total content of the metals Fe, Mn, Zn, Pb and Cu.
The genesis of the examined soils seems closely linked to the very wet moistened local
environment, which significantly influenced the physical and physicochemical soil parameters.
These soils were formed in a region crisscrossed by a dense network of watercourses of the
Barycz River drainage basin, with strong ominant aquaculture traditions. The sum of base
exchange cations (S) and cation exchange capacity (CEC) in the examined soils are strongly
affected by the particle size distribution, the fact confirmed by significant positive relationships
with the silt fraction and colloidal fraction, and significant negative correlations with the
sand fraction. Higher content of Zn, Pb and Cu in surface genetic horizons of the examined
soil profiles may point to the anthropogenic origin of the metals. Despite the dominant sandy
texture, the soils are characterised by a thick humus horizon, abundant in TOC and TN, which
increases their capacity for trace element accumulation. Our assessment of the contamination of these soils with Zn, Pb and Cu did not demonstrate any excess in terms of the permissible
levels of the trace elements.
Dolina Baryczy stanowi pod wieloma względami region unikatowy. Występuje tam największe
w Polsce skupisko stawów rybnych i brak jest większego przemysłu oraz dużych
ośrodków miejskich. Region ten można więc uznać za mało zanieczyszczony, a stwierdzone
stężenia pierwiastków śladowych typowe dla środowiska niezdegradowanego. Istnieje jednak
niebezpieczeństwo nadmiernego nagromadzenia się pierwiastków śladowych, takich jak Zn, Pb
i Cu, w wodach rzek zlewni Baryczy wnoszonych ze źródeł punktowych, szczególnie wraz ze
ściekami. Rzeki te pełnią bardzo ważną funkcję, są źródłem wody dla licznych stawów w okresie
ich napełniania (Marek 1989), a ich przesiąki dostają się do wód gruntowych i mogą powodować
nadmierną koncentrację pierwiastków śladowych również w sąsiadujących ze stawami glebach.
Przedmiotem badań była analiza i ocena właściwości sorpcyjnych piaszczystych gleb
czarnoziemnych użytkowanych jako łąki kośne. Ponieważ badania prowadzono na obszarze
specjalnej ochrony ptaków (OSO) objętym Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000, zwrócono
szczególną uwagę na zawartość wybranych pierwiastków śladowych. Badania wykonano
w 6 profilach glebowych usytuowanych na terenie Doliny Baryczy i jednocześnie na obszarze
specjalnej ochrony ptaków (OSO). Po opisaniu ich morfologii, z poziomów genetycznych pobrano
próbki glebowe, w których wykonano następujące oznaczenia: skład granulometryczny, C-organiczny,
pH w H2O oraz 1mol KCl, zawartość CaCO3, kwasowość wymienną (Hw), zawartość N
ogółem, wymienne kationy zasadowe (Ca+2, Mg+2, K+, Na+) oraz całkowitą zawartość metali: Fe,
Mn, Zn, Pb i Cu.
Genezę powstawania badanych gleb należy wiązać ze środowiskiem silnie uwilgotnionym,
które w istotny sposób wpłynęło na ich parametry fizyczne i fizykochemiczne. Gleby
te wykształciły się bowiem na obszarach zdominowanych przez hodowlane stawy rybne
oraz pokrytych gęstą siecią cieków wodnych zlewni rzeki Baryczy. Zawartość kationów
wymiennych zasadowych (S) oraz pojemność kompleksu sorpcyjnego (CEC) w badanych
glebach jest ściśle związana z udziałem poszczególnych frakcji granulometrycznych, czego
potwierdzeniem są istotne dodatnie zależności z frakcją pyłu i frakcją koloidalną oraz
istotne ujemne zależności z frakcją piasku. Większa zawartość Zn, Pb i Cu w wierzchnich
poziomach genetycznych analizowanych profilów glebowych może wskazywać na ich
antropogeniczne pochodzenie. Badane gleby, mimo dominującego piaszczystego uziarnienia,
charakteryzują się dużą miąższością poziomu próchnicznego zasobnego w C-org.
i N-og., co zwiększa ich możliwości do akumulowania pierwiastków śladowych. Ocena stopnia
zanieczyszczenia analizowanych gleb pod względem zawartości Zn, Pb i Cu nie wskazuje na
przekroczenie w nich dopuszczalnych zawartości wymienionych pierwiastków śladowych.
