Racjonalność działalności kulturalnej. O znaczeniu kultury z perspektywy aktorów procesów politycznych

Celem artykułu jest ukazanie głębszego sensu polityki kulturalnej postrzeganej często jako zestaw działań zarządczych. W takim ujęciu polityka kulturalna staję się bowiem w istocie obszarem depolityzacji. Założeniem tekstu jest odtworzenie sensu polityki kulturalnej na podstawie narracji dotyczących postrzegania znaczenia społecznego – realizowanej przez zróżnicowane podmioty – działalności społecznej objętej tą polityką. Materiał stanowiący podstawę do wyodrębnienia ujęć działalności kulturalnej stanowiły swobodne wywiady indywidualne z współtwórcami polityki kulturalnej. Inspiracji do uporządkowania ujęć funkcjonalności kultury dostarcza teoria działań komunikacyjnych Jürgena Habermasa, szczególnie te fragmenty teorii, które nawiązują do myśli Maxa Webera dotyczącej racjonalności działań społecznych. W artykule ukazany zostaje dualny charakter racjonalności działań kulturalnych – rozpowszechnione dotychczas ujęcie zawężone (instrumentalne) oraz wyłaniające się z materiału ujęcie rozszerzone (komunikacyjne).

The paper aims to show the relationships between the sphere of culture and its setting. They can be outlined by reconstructing the sense attributed to cultural activities by the research respondents. The material constituting the basis for identifying how the rationality of cultural activities is grasped was provided by in-depth interviews with people involved in cultural policymaking and analysis of documents they referred to. Jürgen Habermas’ theory of communicative action, which draws on Max Weber’s take on the rationality of social action, provides inspiration for organising conceptualisations of the functionality of culture. This paper seeks to address the dual nature of the rationality of cultural activities, as instrumental and communicative. The potential sense of such a grasp of cultural activities is also indicated from a cultural policy perspective. An instrumentalist approach to culture, referring to expert discourse, can serve to resolve the crisis of legitimacy characteristic of cultural policy.