Problemy etyczne w relacji badacza z osobami badanymi (na przykładzie badań biograficznych z osobami starymi)

Problemy etyczne są nieodłączną częścią pracy badaczy społecznych, zarówno w badaniach zorientowanych jakościowo, jak i ilościowo. Część z nich jest wspólna wszystkim metodom badawczym, część zaś zależna od specyfiki konkretnej metody, badanej grupy czy problemu badawczego. W niniejszym tekście omówione zostały problemy etyczne pojawiające się w badaniach zorientowanych biograficznie – autorka na przykładzie własnych badań nad tożsamością płciową osób starych omawia problemy, jakie mogą pojawić się w relacjach badacza z badanymi osobami, omawiając własne doświadczenia oraz sposoby poradzenia sobie z występującymi w terenie napięciami. Trudności obejmują między innymi dobór próby, problematykę świadomej zgody na udział w badaniach, treść narracji autobiograficznej, odpowiedzialność badacza za wywołane u respondentów emocje oraz wpływ cech i emocji osoby prowadzącej badania na ich przebieg. Tekst stanowi przyczynek do szerszej dyskusji na temat (rzadko ujawnianych przez badaczki i badaczy) trudności i problemów etycznych, z jakimi muszą sobie radzić, wyruszając w teren.

Ethical problems are an integral part of social researchers’ work within both qualitative and quantitative approaches. Some of them are common to all research methods, while others depend on a particular research method, group, or question. This article discusses ethical problems appearing in biographically-oriented research. Based on the example of her own research on gender identity in elderly people, the author examines the problems that are likely to arise in the researcher’s relationship with a given researched group; she considers her own experiences and ways to cope with them. The difficulties include sampling, the problem of informed consent, the content of the autobiographical narrative, the researcher’s responsibility for the emotions evoked in the respondents, and the influence of the traits and emotions of the person conducting the research on its course. Therefore, the article serves as a contribution to a broader discussion about the difficulties and ethical problems which both male and female researchers have to face in the research field, but which they rarely disclose and discuss.