Płeć w „grze o awans”. Kariery akademickie kobiet i mężczyzn w Polsce i w Niemczech

Artykuł stanowi porównawcze studium socjologiczne o charakterze teoretyczno-empirycznym nad procesem umasowienia szkolnictwa wyższego i reprodukcją nierówności płci w strukturach akademickich w Polsce i w Niemczech. Część empiryczna została poświęcona analizie zmian instytucjonalnych w szkolnictwie wyższym i ich konsekwencji dla akademickiego rynku pracy oraz analizie trendów uczestnictwa kobiet i mężczyzn w kształceniu na poziomie wyższym, ich miejsca na akademickim rynku pracy oraz przebiegu karier akademickich osób z tytułem profesora lub równoważnym statusem zawodowym. Głównym celem artykułu jest odpowiedź na następujące pytania: Jak zmiana sposobu funkcjonowania szkolnictwa wyższego oraz jego umasowienie wpłynęły na wyrównywanie dostępu kobiet i mężczyzn do szkół wyższych? Jak wpłynęło to na funkcjonowanie akademickiego rynku pracy i karier akademickich? Jak w obliczu tych zmian zmieniały się zasady doboru pracowników, a także jak owe - formalne i nieformalne - zasady i procesy doboru, selekcji i rekrutacji warunkują przebieg karier akademickich kobiet i mężczyzn? Dlaczego odsetek kobiet zmniejsza się z każdym kolejnym szczeblem w hierarchii akademickiej i kim są osoby tworzące elity akademickie w obu krajach? Ważnym wątkiem rozważań jest problem interpretacji zaobserwowanych nierówności płci oraz przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na płeć w kontekście dyskusji i reform podejmowanych przez Unię Europejską oraz kraje Europy Zachodniej, zwłaszcza Niemcy.

The article presents a comparative sociological study based on theoretical and empirical material focusing on the mass popularisation of higher education and reproduction of gender inequalities in academic structures in both Poland and in Germany. The empirical part focuses on analysing institutional change in higher education and its consequences for the academic job market. It also analyses trends in women’s and men’s participation in tertiary education, their place on the academic job market and the academic career paths of individuals with the title of professor or an equivalent occupational status. The article aims to answer the following questions: How have the changes in higher education and its mass popularisation influenced equal access of women and men to universities? How has that influenced the functioning of the academic job market and careers in academia? How have those changes affected the changes in personnel recruitment policies and how do those formal and informal recruitment and selection principles and processes determine academic career paths for women and men? Why does the percentage of women shrink as one moves upwards in the academic hierarchy? Who are the academic elites in both countries? An important theme of the discussion is the interpretation of observed gender inequalities and prevention of gender discrimination in the context of discussions and reforms undertaken by the European Union and countries of Western Europe, particularly Germany.