Proces realizacji reformy włoskiego systemu utrzymania duchowieństwa zgodnie z Konkordatem z 1984 r.

Funkcjonujący dziś we Włoszech system utrzymania katolickiego duchowieństwa, będący konsekwencją reformy zainicjowanej Układem modyfikującym Konkordat Laterański podpisanym w 1984 r., stanowi jedną z najpoważniejszych, pozytywnie zweryfikowanych przez upływ czasu prób realizacji kan. 1274 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. Na baczną uwagę zasługuje jednak nie tylko treść składających się nań rozwiązań, ale i przyjęty tryb ich opracowywania oraz uchwalania, co stanowi przedmiot niniejszego opracowania. Proces realizacji omawianej reformy stanowi bowiem inspirujący przykład lojalnego i efektywnego współdziałania władz państwowych i kościelnych w ustanawianiu przepisów mających znaczenie w obu porządkach prawnych (państwowym i kościelnym), wyraźnie dowartościowując przy tym rolę krajowej Konferencji Biskupów. Natomiast po stronie kościelnej szczególną uwagę zwracają decyzje stanowiące wyraz poszukiwania równowagi pomiędzy należytym poszanowaniem uprawnień poszczególnych biskupów diecezjalnych i Zgromadzenia Plenarnego tworzonej przez nich Konferencji oraz potrzebą sprawnego działania, wymuszającą niekiedy odwoływanie się do reguł nieznajdujących czytelnego oparcia w normach Kodeksu Prawa Kanonicznego i ustanawianych ad hoc. Istotne znaczenie posiadało również niezaniedbywanie obowiązku wyjaśnienia motywów decyzji podejmowanych przez władze kościelne wszystkim tym, których te decyzje miały dotyczyć. Przeprowadzona analiza pozwala na stwierdzenie, że w trakcie realizacji omawianej reformy wszystkie wchodzące w grę racje udało się odpowiednio wyważyć. Dzięki temu rozwiązania zastosowane we Włoszech mogą stanowić użyteczny punkt odniesienia przy podejmowaniu podobnych procesów w innych państwach.

The present Italian system of the remuneration of the Catholic clergy, which is the consequence of the reform initiated by the 1984 Agreement modifying the Lateran Concordat, constitutes one of the most important attempts to implement Can. 1274 § 1 of the Code of Canon Law of 1983. However, not only the solutions of which it consists, but also the procedure of elaborating and enacting these solutions – which is the subject of the present study – deserve careful attention. The process of the realisation of the reform under discussion appears to be an inspiring example of loyal and effective collaboration between the State and Church authorities in establishing norms that are valid in both legal orders, while expressly appreciating the role of the national Bishops’ Conference. What is especially noteworthy on the part of the Church are the procedural decisions that result from seeking balance between the due respect for the rights of individual diocesan bishops and the Plenary Assembly of the Bishops’ Conference on the one hand, and the need to act efficiently on the other (sometimes according to the rules established at hoc, with no apparent basis in the norms of the Code of Canon Law). The open explanation of the decisions made by the Church authorities to all interested subjects played an important role as well. The conducted analyses lead to the conclusion that all the factors mentioned above were adequately balanced. As a consequence, the solutions used in Italy can constitute a useful point of reference for similar processes undertaken in other countries.