CEL NAUKOWY:
Zwrócenie uwagi na szczególne walory poznawcze sytuacji wynikłej z (powszechnej percepcji) globalnego zagrożenia epidemicznego.
PROBLEM i METODY BADAWCZE:
Unaoczenie dystansu pomiędzy elitą ekspertów, mających wpływ na zachowania decydentów bądź wykorzystywanych do uzasadnienia ich decyzji, a ogółem społeczeństwa, żyjącego w warunkach tzw. demokracji medialnej, które zdaje się być w coraz większym stopniu opanowane przez postawy irracjonalne i przeniknięte nieufnością do nauki. Badanie tego procesu – stanowiącego być może kluczowy aspekt rozejścia się demokratycznej praktyki z teorią państwa nowoczesnego – wymaga z jednej strony obserwacji i analizy przekazów medialnych, z drugiej – uważnego namysłu nad niektórymi bodaj przykładami diagnozy nowoczesności, antycypującymi obecny stan rzeczy. Zdaniem autora, szczególną rolę może tutaj odegrać spuścizna myślicieli amerykańskich z 1. połowy XX wieku.
PROCES WYWODU:
Autor zaczyna od spostrzeżeń dotyczących sposobu relacjonowania w mediach stanowiska ekspertów dotyczącego „walki z koronawirusem”, by następnie przejść do uogólnień na temat roli mediów oraz wykształconych elit. Kolejne szczeble wywodu wiążą się z przywołaniem odpowiednich fragmentów diagnozy nowoczesnego państwa i społeczeństwa, formułowanych przez: Saula Bellowa, Christophera Lascha, Waltera Lippmanna, Roberta Shafera, Irvinga Babbitta, Paula Elmera More’a i George’a Santayanę. W trzeciej części eseju stara się powrócić do zarysowanych wcześniej uogólnień, kładąc dodatkowy akcent na specyfikę doświadczenia polskiego (jednocześnie uzasadniając czerpanie z dorobku myślicieli amerykańskich).
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ:
Wnioski z powziętych rozważań mogą dotyczyć: a) relewantności humanistycznej diagnozy nowoczesnego państwa i społeczeństwa (budowanej na podstawie refleksji wokół konieczności zbudowania nowych form arystokracji w ramach ustroju demokratycznego), b) realności procesów zachodzących w skali globalnej, podważających demokratyczne consensus wskutek dominacji postaw irracjonalnych, c) konieczności wykorzystania tego rodzaju refleksji (dotyczącej wiedzy i rozumności) dla celów związanych z wychowaniem obywatelskim.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE:
Tekst stanowi zachętę do refleksji badawczej, niestroniącej od inspiracji z zakresu historii idei, nad zmienną kondycją współczesnej demokracji, której istotne – problematyczne – cechy stają się szczególnie widoczne w sytuacji powszechnego zagrożenia (ew. powszechnej percepcji zagrożenia). Taka refleksja powinna jednakże wiązać się nie tyle z samymi potrzebami intelektualnymi, ile z poczuciem odpowiedzialności wobec współobywateli, na ogół nieznających korzyści z udziału w racjonalnej debacie publicznej.
RESEARCH OBJECTIVE:
The aim is to draw scholars’ attention to special cognitive merits of the situation that derives from (the common perception of) the global epidemic threat.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS:
The problem consists in bringing to light of the distance between the elite of experts – who either exert influence on actions taken by the decision makers or become used by the latter in order to justify their decisions – and the general public living under conditions of the so-called “media democracy” which mean, at it seems, the gradual predominance of the irrational attitude as well as distrust of the science. To study this process – one that probably indicates the key aspect of parting ways between the practice of democracy and the theory of modern state – requires not only some observation and analysis of the media coverage but also a careful reflection on some cases of the diagnosis of modernity, insofar as they had anticipated the present-day situation. And this may be the case of a couple of American thinkers from the 1. half of the 20th century.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION:
The article begins with some notes on the actual media coverage of experts talking about the “fight against coronavirus,” and then we confront some useful generalizations about the role of mass-media and educated elites. In the course of the argument there are references to passages providing examples of the diagnosis of the modern state and society by Saul Bellow, Christopher Lasch, Water Lippmann, Robert Shafer, Paul Elmer More, and George Santayana. In the third part of the essay we return, in a mode, to the previous generalizations, while putting stress on a peculiarity of Polish experience (that should, nevertheless, turn out to be related to the legacy of American thinkers as mentioned above).
RESEARCH RESULTS:
They can be given as the following suggestions: a) the humanistic diagnosis of the modern state and society (based on the considerations about forms of aristocracy desirable from the democratic point of view) remains relevant to us, b) what we witness are real processes, taken place all over the globe, which undermine the consent (upon which democracy rests) since irrational attitudes now become prevalent within what happens, c) any serious reflection on that matter (i.e., the political meaning of knowledge and rational discourse) must be connected with goals on the field of citizens’ education.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS:
This text is, above all, the attempt to encourage scholars to reflect, having inspiration from the history of ideas, on the changing condition of contemporary democracy. Its crucial – and troublesome – features become clear especially in the context of universal threat (or universal perception of such a thing). The reflection in question should not be treated as merely a response to our intellectual desires revealing, instead, the sense of responsibility for our fellow citizens who are mostly unconscious of the true value of rational public debate.
